چكيده

درباره تئوري صدق در ميان فيلسوفان و منطق دانان جهان شش نظريه وجود دارد رايج ترين و قديمي ترين آنها نظريه مطابقت است كه سابقة آن به يونان و ارسطو مي‌رسد هر چند در آثار ارسطو به طور مستقل به اين بحث پرداخته نشده است. فلاسفه اسلامي به طور قطع و بدون ترديد به اين نظريه معتقدند و همچنين بسياري از فيلسوفان مغرب زمين در تعريف صدق قضايا به نظريه مطابقت قائلند.

اساس نظريه مطابقت اين است صدق قضيه عبارت از مطابقت آن با واقع و نفس الامر و اين مسأله مبتني بر دو اصل است اول اينكه واقعيتي هست و دوم اينكه ذهن ما قادر به كشف واقعيت مي‌باشد.

فيلسوفان غربي در مورد صدق به تئورهاي ديگر معتقدند كه اين تئوري‌ها عبارتند : ۱- تئوري هماهنگي : اين نظريه به فلاسفه عقل گرا نسبت داده شده و آنها معتقدند كه صدق يك گزاره تنها به معناي سازگاري آن با نظامي از قضاياي ديگر عقلي است. و برخي از پوزيتويست‌ها از اين تئوري دفاع كرده‌اند و برخي از اينها معتقد بودند كه قضاياي حسي و تجربي صدقشان از راه مطابقت معلوم مي‌شود و قضاياي كه تجربي و حسي نيستند صدقشان بوسيله سازگاري آنها با گزاره‌هاي آزموده شده بدست مي‌آيد و بعضي از پوزيتويست‌ها معتقدند تنها راه آزمون صدق قضايا ارتباط دروني ميان خود باورها است.

۲- تئوري عمل گرايانه : پيرس و جيمز و ديوئي از طرفداران اين تئوري هستند و آنها در معناداري معتقدند كه معناي يك لفظ عبارت از پيامد عملي يا تجربي آن.

۳- تئوري زيادتي صدق : طرفداران اين نظريه معتقدند كه محمول صادق و كاذب زايد است و مي‌توان آنها را حذف كرد و هيچ تأثيري در جمله ندارند.

۴- نظريه غير توصيفي صدق : معتقدان به اين تئوري مي‌گويند كه صدق و كذب كلمات توصيفي نيستند بلكه كلمات انجازي و تأييدي و انشايي هستند.

۵- نظريه سمانتيكي صدق تارسكي : تارسكي ضمن قبول نظريه صدق ارسطويي با ارائه نظريه زبان و فرا زبان به بازسازي اين تئوري پرداخته تا از شبهات و پارادوكس‌هاي كه در زبان پيش مي‌آيند جلوگيري كند و از نظر وي صدق و كذب عناصر فرا زباني هستند در حاليكه راست و دروغ عناصر زباني هستند.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                   صفحه

فصل اول : مقدمه و پيشينه تاريخي

بخش اول : مقدمه و كليات و معاني حق و صدق نزد حكماي اسلامي

۱-۱-        مقدمه ……………………………………………………………………………………………… ۳

۱-۲-        تعريف مسأله ……………………………………………………………………………………. ۳

۱-۳-        سوالهاي اصلي تحقيق …………………………………………………………………………. ۴

۱-۴-        فرضيه‌هاي تحقيق ………………………………………………………………………………. ۴

۱-۵-        هدف‌هاي تحقيق ……………………………………………………………………………….. ۴

۱-۶-        روش تحقيق …………………………………………………………………………………….. ۴

۱-۷-        سابقه تحقيق …………………………………………………………………………………….. ۵

۱-۸-        معاني حق و صدق نزد حكماي اسلامي ………………………………………………….. ۵

۱-۹-        تمايز حق و صدق ……………………………………………………………………………… ۶

۱-۹-۱- راي مشهور حكماي اسلامي ……………………………………………………… ۶

۱-۹-۲- نظريه برخي از فيلسوفان غربي ………………………………………………….. ۷

۱-۹-۳- نظريه شهيد مطهري ………………………………………………………………… ۸

بخش دوم : پيشينة تاريخي نظريه مطابقت صدق

۲-۱- سابقه نظريه مطابقت در يونان ………………………………………………………………… ۱۰

۲-۱-۱- مطابقت از نظر افلاطون ……………………………………………………………………. ۱۰

۲-۱-۲- نظريه مطابقت از ديدگاه ارسطو ………………………………………………………….. ۱۲

۲-۱-۳- نظريه مطابقت از نظر فارابي ………………………………………………………………. ۱۴

۲-۱-۴- نظريه مطابقت از ديدگاه ابن سينا ………………………………………………………… ۱۵

۲-۱-۵- نظريه مطابقت از ديدگاه سهروردي ……………………………………………………… ۱۶

بخش سوم : آيا نظريه مطابقت تعريف صدق است يا ملاك آن

۳-۱- تمايز تعريف صدق و ملاك صدق …………………………………………………………. ۱۹

۳-۲- ديدگاه برخي از فلاسفه اسلامي ……………………………………………………………… ۲۰

۳-۳- ديدگاه برخي از فلاسفه غربي ……………………………………………………………….. ۲۱

۳-۴- نقد و بررسي …………………………………………………………………………………….. ۲۱

فصل دوم : تئوري صدق از نظر منطق دانان غربي

بخش اول : نظريه مطابقت

۱-۱-        توضيح نظريه مطابقت ……………………………………………………………………….. ۲۵

۱-۱-۱-            نظريه مطابقت در نظر منطق دانان جديد غرب …………………………………… ۲۵

۱-۱-۲-            مطابقت و اتميسم منطقي ……………………………………………………………… ۲۵

۱-۱-۳-            اشكالات نظريه مطابقت ……………………………………………………………….. ۲۹

بخش دوم : تئوري هماهنگي

۲-۱- تئوري هماهنگي يا سازگاري …………………………………………………………………. ۳۵

۲-۲- اصل ارتباط دروني ……………………………………………………………………………… ۳۶

۲-۳- درجات صدق …………………………………………………………………………………… ۳۷

۲-۴- ايرادات نظريه هماهنگي ……………………………………………………………………….. ۳۸

بخش سوم : تئوري عمل گرايانه

۳-۱- تئوري عمل گرايانه ……………………………………………………………………………… ۳۷

۳-۲- نظريه شيلر ……………………………………………………………………………………….. ۴۴

۳-۳- نقد و بررسي اين نظريه ……………………………………………………………………….. ۴۵

بخش چهارم : تئوري زيادتي صدق

۴-۱- تئوري زيادتي صدق ……………………………………………………………………………. ۴۹

۴-۲- اشكالات نظريه زيادتي صدق ………………………………………………………………… ۵۰

بخش پنجم : نظريه غير توصيفي صدق …………………………………………………………….. ۵۳

۵-۱- نظريه غير توصيفي صدق ……………………………………………………………………… ۵۳

۵-۲- اشكالات نظريه غير توصيفي صدق …………………………………………………………. ۵۶

بخش ششم : نظريه سمانتيكي صدق تارسكي

۶-۱- تبيين نظريه سمانتيكي تارسكي ………………………………………………………………. ۵۶

۶-۱-۱- مفهوم صدق به عنوان موضوع نظريه معنا شناختي تارسكي ………………………… ۵۸

۶-۱-۲- تعريف صدق در نظريه معناشناسي تارسكي …………………………………………… ۶۳

فصل سوم : نظريه مطابقت صدق از نظر فيلسوفان و منطق دانان مسلمان

بخش اول : آيا مطابقت مربوط به علوم حضوري است يا حصولي

۱-۱-        تعريف علم حضوري وحصولي …………………………………………………………… ۷۹

۱-۲-        رابطه مطابقت با علم حضوري و حصولي ………………………………………………. ۸۱

۱-۳-        راهيابي خطا در علم حضوري …………………………………………………………….. ۸۳

بخش دوم : نظريه مطابقت به عنوان روش صدق در تصورات يا تصديقات ………………. ۸۵

بخش سوم : رابطه خبر با صدق و كذب

۳-۱- تحليلي كه صدق و كذب پذيري را تعريف قضيه مي‌داند ……………………………… ۹۱

۳-۲- تحليلي كه صدق و كذب پذيري را ملاك تمايز قضيه مي‌داند ……………………….. ۹۲

۳-۳- اشكال پارادكس دروغگو بر هر دو تحليل ………………………………………………… ۹۴

بخش چهارم : مناط صدق و كذب قضايا

۴-۱- بررسي اجمالي اختلاف حكما در تقسيم قضايا ………………………………………….. ۹۷

۴-۲- صدق و كذب در انواع قضايا ………………………………………………………………. ۱۰۱

۴-۲-۱- قضاياي خارجيه ……………………………………………………………………………. ۱۰۱

۴-۲-۲- قضاياي ذهنيه ………………………………………………………………………………. ۱۰۱

۴-۲-۳- قضاياي حقيقيه …………………………………………………………………………….. ۱۰۶

بخش پنجم : معاني نفس الامر ……………………………………………………………………… ۱۰۵

۵-۱- نفس الامر به معناي عالم امر و عقول مجرده ……………………………………………. ۱۰۶

۵-۲- نفس الامر به معني في نفسه ………………………………………………………………… ۱۰۸

۵-۳- نفس الامر به معناي عالم ثبوت اشياء ……………………………………………………… ۱۰۹

۵-۴- نقد و بررسي معاني ذكر شده از نفس الامر ……………………………………………… ۱۱۰

بخش ششم : مطابقت در مباحث وجود ذهني

۶-۱- مطابقت در مباحث وجود ذهني …………………………………………………………… ۱۱۳

۶-۱-۱- اهميت بحث وجود ذهني ……………………………………………………………….. ۱۱۳

۶-۱-۲- تاريخچه وجود ذهني …………………………………………………………………….. ۱۱۳

۶-۱-۳- تبيين نظريه وجود ذهني …………………………………………………………………. ۱۱۴

۶-۱-۴- آيا انحفاظ ماهيت از لوازم نظريه مطابقت است يا از مبناي آن ………………….. ۱۱۸

بخش هفتم : نظريه مطابقت از ديدگاه برخي از فيلسوفان مسلمان

۷-۱- نظريه ملاصدرا درباره مطابقت ……………………………………………………………… ۱۲۳

۷-۲- حكيم سبزواري ………………………………………………………………………………… ۱۲۵

۷-۳- علامه طباطبايي ………………………………………………………………………………… ۱۲۶

۷-۴- شهيد مطهري …………………………………………………………………………………… ۱۳۸

۷-۵- استاد مصباح يزدي ……………………………………………………………………………. ۱۴۴

۷-۶- جمع بندي و نتيجه گيري ……………………………………………………………………. ۱۴۸

منابع و ماخذ

۱-    آشتياني، سيد جلال الدين، شرح حال و آراي فلسفي ملاصدرا – مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، حوزه علميه قم، تهران، بهار ۱۳۷۸

۲-       آير، زبان حقيقت و منطق، ترجمه منوچهر بزرگمهر، انتشارات علمي دانشگاه صنعتي

۳-       ابراهيمي ديناني، غلامحسين، شعاع انديشه و شهود، انتشارات حكمت چاپ پنجم ۱۳۷۹

۴-       ابراهيمي ديناني، قواعد كلي فلسفه در فلسفه اسلامي، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي، تهران ۱۳۷۲

۵-    ابن سينا، حسين ابن عبدا…، الاشارات و التنبيهات مع شرح للمحقق نصيرالدين طوسي و شرح الشرح قطب رازي، نشرالبلاغه، قم

۶-    ابن سينا، حسين ابن عبدا…، الالهيات من كتاب الشفاء، منشورات مكتبه آيه اله المرعشي النجفي، قم المقدسه، ايران ۱۴۰۴ ق

۷-    ابن سينا، حسين ابن عبدا…، المبدأ و المعاد، باهتمام عبدالله نوراني، موسسه مطالعات اسلامي دانشگاه مك گيل با همكاري دانشگاه تهران، ۱۳۶۳

دانلود فايل