دستور
زبان تركي آذربايجاني متأثر از هم آوائي صوتي حروف است. در زبان تركي
آذربايجاني صداهاي خشن (O,U,A,I) و صداهاي نازك (Ö,Ü,E,Ə,İ) نميتوانند در
ريشه يك واژه با هم مخلوط شوند و با همان ترتيب فوق در كلمه ميآيند. مانند
Gözəllik و Ayrılıq. واژههاي بيگانه نيز تا حد امكان تحت تأثير اين قانون
قرار ميگيرند. مانند كلمه عربي حسين (Hoseyn) كه در تركي Hüseyn و كلمه
عربي عباس (Əbbas) كه در تركي (Abbas) گفته ميشود. گروهي از تركي
آذربايجاني زبانها هنگام صحبت كردن به زبانهاي ديگري، ناخودآگاه از اين
قانون طبيعي زبان خود پيروي ميكنند.
زبان تركي آذربايجاني همانند ساير شاخههاي زبان تركي از نظر ساختاري جزو زبانهاي التصاقي بشمار ميآيد. در اين زبان ريشه يك فعل يا يك اسم را ميتوان با اضافه كردن پسوندهاي متعدد تغيير زماني، جمعي و صفتي داد.
افعال
متعدي در تركي آذربايجاني با اضافه كردن پسوند به افعال لازم ساخته
ميشود. بطور مثال: اوخشاماق=شبيه بودن ← اوخشاتماق= شبيه كردن
افعال
متعدي درجه دو و درجه سه نيز قابل ساخت است: يازماق = نوشتن(متعدي)←
يازديرماق = نويساندن (متعدي درجه دو)← يازديرتماق = وسيله نوشتن كسي را
فراهم كردن (متعدي درجه سه).
تركيب
پسوندها و حالات افعال در تركي آذربايجاني به خلق كلماتي منجر ميشود كه
بيان آنها در برخي زبانهاي تصريفي با يك يا چند جمله مقدور است. مثال: اونلاري سئويشديرمهليييك (onlari sevişdirməliyik)= آنها را بايد تشويق كنيم كه همديگر را دوست داشته باشند. يا براي دوست داشتن هم بايد تشويقشان كنيم. يا سانجيلانديرانلاردانيميش (Sancılandıranlardanımış)= از نوعي بود كه باعث درد ميشود
|