حوزه آبخيز رودخانه بيرجند در استان خراسان جنوبي قرار گرفته است. اين رودخانه از ارتفاعات شرق بيرجند سرچشمه گرفته و بعد از عبور از شهر بيرجند به سمت غرب جريان مي‌يابند و بعد از پيوستن چندين رودخانه ديگر به آن با نام رود شور بيرجند سيلاب آنها به كوير لوت مي‌ريزد.

رودخانه بيرجند خشكرودي فصلي است و دبي آن در محل خروج از دشت حدود ۳۰۰ ليتر در ثانيه گزارش شده است و با توجه به آمار هواشناسي (۲۰۰۳-۱۹۵۶) متوسط دماي سالانه آن ۴/۱۶ درجه و متوسط بارندگي سالانه آن ۹۱/۱۷۰ ميليمتر برآورد شده است.

قديمي‌ترين سازندهاي حوزه متعلق به دوران دوم زمين‌شناسي، از آميزه‌هاي رنگين، آهك و پريدونيت تشكيل شده و بيشتر در ارتفاعات جنوبي رخنمون دارند. سازندهاي دوران سوم از توف آندزيت، آهكهاي فوموليتي، مارن و كنگلومرا تشكيل شده و در ارتفاعات شمال و شرق حوزه ديده مي‌شوند.

فرسايش و كاهش حاصلخيزي خاك از جمله مسائلي است كه دست‌يابي به توسعه كشاورزي پايدار و حفظ محيط زيست را با مشكل روبرو مي‌سازد. شناخت و بررسي ساز و كار فرسايش در حوزه‌هاي آبخيز و جلوگيري از به هدر رفتن يكي از غني‌ترين و با ارزش‌ترين منابع طبيعي كشور يعني خاك و مبارزه با اين فرايند اهميت زيادي دارد. عملكرد وسيع فرايندهاي هوازدگي و فرسايش سيلابهاي فصلي كه به علت عدم پوشش گياهي مناسب در طي زمان ايجاد مي‌شود سبب تغييرات وسيعي در ساختمان ژئومورفولوژي اين حوزه گرديده است علاوه بر عوامل اقليمي و محيطي استفاده منطقي انسان از طبيعت و مسائل سنتي كشاورزي و چراي بي‌رويه باعث تسريع فرسايش و تغييرات ژئومورفولوژيكي حوزه شده است. فرسايش خاك و سپس كاهش بيش از اندازه منابع طبيعي در آينده باعث بروز بحران در حوزه‌هاي آبخيز خواهد شد. دورنماي كاهش بحران هنگامي مي‌تواند به چشم آيد كه انسان امروز به پيشگيري بپردازد و آن استفاده‌اي را از طبيعت به عمل آورد كه ويژگيهاي طبيعي سرزمين ديكته مي‌نمايد و بعد اين ويژگيها را با نيازهاي اقتصادي و اجتماعي خود وفق دهد براي برنامه‌ريزي جهت توسعه پايدار و جلوگيري از فرسايش بايد نقش هر كدام از عوامل طبيعي و انساني مشخص گردد و با توجه به آن عوامل اقدامات آبخيزداري در حوزه‌ها انجام پذيرد.

يكي از زير حوزه‌هاي رودخانه بيرجند حوزه آبخيز بند دره است كه در جنوب و در ارتفاعات باختران قرار دارد در اين حوزه بندي قديمي به همين نام وجود دارد كه براثر فرسايش و رسوبات سطح درياچه آن پير شده و عملاً مورد استفاده قرار نمي‌گيرد. از آنجا اين بند يكي از ميراثهاي تاريخي است و همچنين جنبه تفرجگاهي دارد لذا در وهله اول نيازمند انجام اقدامات آبخيزداري براي جلوگيري از فرسايش و ايجاد رسوب و سپس خارج كردن رسوبات از آن ضروري به نظر مي‌رسد. و در اين تحقيق به بررسي وضعيت فرسايش به روش پسياك در اين حوزه مورد بررسي قرار مي‌گيرد.

۲ـ۱ فرضيه‌ها

۱ـ همزمان با فعاليت نيروهاي تكتونيكي (ديناميك دروني) شرايط اقليمي (ديناميك بيروني) بيشترين نقش را در شكل‌گيري اشكال ژئومورفولوژي داشته است.

۲ـ عدم كنترل آبهاي جاري و دخالتهاي انساني سبب بوجود آمدن انواعي از فرسايش‌هاي تشديدي و از بين رفتن حاصلخيزي خاك شده است.

۳ـ۱ ضرورت و اهداف تحقيق

آب و خاك از مهمترين منابع طبيعي و سرمايه ملي هر كشور به شمار مي‌روند امروزه حفاظت و بهره‌برداري منطقي و مديريت عالمانه اين منابع طبيعي، محور مطالعات و رئوس برنامه‌هاي عمراني كشورهاي مختلف را تشكيل مي‌دهند.

از آنجايي كه هر تحقيق و پژوهشي هدف يا اهدافي را دنبال مي‌كند، تحقيق حاضر نيز از اين قاعده مستثنا نيست. اهدافي كه در اين تحقيق مورد نظر قرار گرفته‌اند عبارتند از:

ـ شناسايي و طبقه‌بندي اشكال ژئومورفيك حوزه و فرايندهاي حاكم بر آنها

ـ شناسايي اشكال و ميزان فرسايش و ارائه راه حلهاي مناسب جهت پيشگيري از فرسايش خاك در اين حوزه، چرا كه با اندك بارندگي سيل ايجاد شده و باعث خارج شدن هزاران تن خاك از منطقه مي‌گردد و اين امر خسارات جبران‌ناذپيري بر منابع طبيعي بوجود مي‌آورد.

فهرست مطالب :

فصل اول
۱ـ۱ طرح مسأله
۲ـ۱ فرضيه‌ها
۳ـ۱ ضرورت و اهداف تحقيق
۴ـ۱ روش تحقيق
۵ـ۱ پيشينه تحقيق
۶ـ۱ موقعيت حوزه مورد مطالعه
فصل دوم : زمين‌شناسي
مقدمه
۲ـ۲ زمين‌ساخت (تكتونيك)
۳ـ۲ چينه‌شناسي و سنگ‌شناسي
چينه‌شناسي بلوك لوت در زمان كرتاسه
چينه شناسي منطقه فليش در كرتاسه
۱ـ محدوده تحت پوشش افيوليت و مخلوط در هم رنگين
۲ـ محدوده تحت پوشش رسوبات فليش
۳ـ محدوده تحت پوشش سنگهاي آذر آواري جوانتر از افيوليت
۳-۲ زمين‌شناسي تاريخي
۱ـ مزوزوئيك
۲ـ سنوزوئيك
۱ـ۲ ترشيري
۱ـ۱ـ۲ پالئوژن
۲ـ۱ـ۲ نئوژن
۲ـ۲ كواترنر
۴-۲ فرسايش‌پذيري واحدهاي سنگي
فصل سوم : اقليم
۱ـ۳ ايستگاه‌هاي هواشناسي مورد مطالعه
۲ـ۳ آب و هواي منطقه
۳ـ۳ بارندگي
۱ـ۳ـ۳ توزيع ماهانه بارندگي
۲ـ۳ـ۳ توزيع فصلي بارندگي
۳ـ۳ـ۳ شدت بارندگي
۴ـ۳ دما
۵ـ۳ رطوبت نسبي
۶ـ۳ باد
۷ـ۳ يخبندان
۸ـ۳ ميانگين متحرك
۹ـ۳ شاخص بارندگي
۱۰ـ۳ تبخير
۱۱ـ۳ ساعات آفتابي
۱۲ـ۳ نيپ اقليمي
۱ـ۱۲ـ۳ ضريب خشكي دمارتن
۲ـ۱۲ـ۳ ضريب رطوبتي ايوانف
۳ـ۱۲ـ۳ سيستم طبقه‌بندي كوپن
۱۳ـ۳ نمودارهاي اقليمي
۱ـ۱۳ـ۳ نمودار اقليمي آمبروترميك
۲ـ۱۳ـ۳ نمودار كليماگراف
۳ـ۱۳ـ۳ اقليم نماي آمبرژه
۱۴ـ۳ نتيجه‌گيري
فصل چهارم : هيدرولوژي
۱ـ۴ تخمين آبدهي سالانه
۱ـ۱ـ۴ روش كتاين
۲ـ۴ زمان تمركز
۱ـ۲ـ۴ روش كاليفرنيا
۲ـ۲ـ۴ روش كرپيچ
۳ـ۴ـ تحليل وقوع بارندگي ۲۴ ساعته در حوزه رودخانه بيرجند
۱ـ۳ـ۴ روش تجربي گامبل
۲ـ۳ـ۴ روش تئوري گامبل
۴ـ۴ توزيع آماري گاما
۵ـ۴ بارندگي ۶ ساعته با دوره برگشت ۲ ساله
۶ـ۴ كمبود آب ماهانه
۷ـ۴ منابع آب حوزه
۱ـ۷ـ۴ منابع آب سطحي
۲ـ۷ـ۴ منابع آب زيرزميني
فصل پنجم : خاك پوشش گياهي تيپ و كاربري اراضي
۱ـ۵ مقدمه
۲ـ۵ طبقه‌بندي خاكها
۱ـ۲ـ۵ خاكهاي رده اريديسول Aridisols
2ـ۲ـ۵ خاكهاي رده انتي سول Entiosols
3ـ۵ پوشش گياهي
۱ـ۳ـ۵ پوشش گياهي بياباني و كويري
۲ـ۳ـ۵ پوشش گياهي كوهپايه‌اي
۳ـ۳ـ۵ پوشش گياهي كوهستاني
۴ـ۴ تيپ اراضي
۱ـ۴ـ۵ كوهها
۲ـ۴ـ۵ تپه‌ها
۳ـ۴ـ۵ فلاتها و تراسهاي فوقاني
۴ـ۴ـ۵ دشتهاي دامنه‌اي
۵ـ۴ـ۵ دشتهاي رسوبي و رودخانه‌اي
۶ـ۴ـ۵ واريزه‌هاي بادبزني شكل سنگ‌ريزه‌دار
۷ـ۴ـ۵ آبرفتهاي بادبزني شكل سنگ‌ريزه‌دار
۸ـ۴ـ۵ اراضي مخلوط
فصل ششم : ژئومورفولوژي
۱ـ۶ مقدمه
۲ـ۶ بررسي علل تغييرات ژئومورفيك در حوزه
۳ـ۶ توپوگرافي
۴ـ۶ ژئومورفولوژي ساختماني
۱ـ۴ـ۶ اثرات نيروهاي تكتونيكي بر مورفولوژي منطقه
۲ـ۴ـ۶ گسله‌ها و درزها
۴ـ۶ زمين لرزه
۵ـ۶ ژئومورفولوژي ديناميك بيروني يا اقليمي
۱ـ۵ـ۶ واحدهاي ژئومورفولوژيكي
۱ـ۱ـ۵ـ۶ واحد كوهستان
۲ـ۱ـ۵ـ۶ واحد كوهپايه
۳ـ۱ـ۵ـ۶ واحد دشت
۶ـ۶ ويژگي‌ها و خصوصيات مورفومتري حوزه
۱ـ۶ـ۶ ويژگي‌هاي ناهمواري حوزه
۱ـ۱ـ۶ـ۶ نسبت ناهمواري حوزه
۲ـ۱ـ۶ـ۶ ضريب ناهمواري حوزه
۲ـ۶ـ۶ ارتفاعات حوزه و توزيع ارتفاعات
۱-۲-۶-۶ منحني‌هاي هيپسومتري
۲ـ۲ـ۶ـ۶ منحني سيكل فرسايش و ضريب انتگرال هيپسومتريك
۳ـ۲ـ۶ـ۶ نمودار اكتي متري حوزه
۳ـ۶ـ۶ شيب متوسط حوزه
۱ـ۳ـ۶ـ۶ شيب متوسط وزني حوزه آبخيز بيرجند
۴ـ۶ـ۶ ويژگيهاي خطي شبكه آبراهه‌هاي حوزه
۱ـ۴ـ۶ـ۶ رابطه بين رتبه و تعداد شاخه‌هاي رود
۲ـ۴ـ۶ـ۶ نسبت انشعاب
۳ـ۴ـ۶ـ۶ رابطه بين رتبه و طول شاخه‌هاي رود
۴ـ۴ـ۶ـ۶ تراكم شبكه رودخانه
۵ـ۴ـ۶ـ۶ طول و نيمرخ طولي آبراهه
۶ـ۴ـ۶ـ۶ ضريب ثابت پايداري آبراهه‌هاي حوزه
۵ـ۶ـ۶ ويژگي‌هاي مسطحاتي حوزه
۱ـ۵ـ۶ـ۶ مساحت حوزه
۵ـ۶ـ۶ محيط حوزه
۳ـ۵ـ۶ـ۶ شكل حوزه
۶ـ۶ـ۶ سيستم زهكشي غالب حوزه
۱ـ۶ـ۶ـ۶ الگوي زهكشي موازي
۲ـ۶ـ۶ـ۶ الگوي زهشكي درختي
۳ـ۶ـ۶ـ۶ الگوي زهكشي شعاعي
۷ـ۶ـ۶ نيمرخ دامنه‌هاي حوزه
۱ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه منظم
۲ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه‌هاي نامنظم
۳ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه محدب
۴ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه‌هاي مقعر
۵ـ۷ـ۶ـ۶ دامنه‌هاي مركب
فصل هفتم :
۱ـ۷ مقدمه
۲ـ۷ فرسايش
۳ـ۷ بررسي سيكل فرسايش حوزه به روش ديويس
۴ـ۷ انواع فرسايش آبي در حوزه
۱ـ۴ـ۷ فرسايش باراني
۲ـ۴ـ۷ فرسايش شياري
۳ـ۴ـ۷ فرسايش خندقي
۴ـ۴ـ۷ فرسايش سيلابي
۵ـ۴ـ۷ فرسايش كنار رودخانه‌اي
۶ـ۴ـ۷ فرسايش انساني (انتروپيك)
۵ـ۷ مدل فرسايشي M.psiac
1ـ۵ـ۷ نتايج حاصل از جمع‌بندي عوامل نه‌گانه روش پسياك در حوزه
۶ـ۷ مدل اي ـ پي ـ ام (E.P.M)
1ـ۶ـ۷ تعيين ضريب استفاده از زمين يا xa
2ـ۶ـ۷ محاسبه شيب متوسط حوزه آبخيز
۳ـ۶ـ۷ Y يا ضريب حساسيت خاك به فرسايش
۴ـ۶ـ۷ فرسايش ويژه
۵ـ۶ـ۷ ضريب رسوبدهي حوزه آبخيز بند دره

دانلود فايل