بحث ثبوت هلال ماه از مباحثي است كه همه انسانها به نوعي به آن نياز دارند. شريعت مقدس اسلام نيز برخي از اعمال و عبادات را معلّق به ثبوت هلال ، نموده است.

مهمترين عامل تعيين كننده در رؤيت هلال و آغاز ماههاي قمري، افق است ، هر نقطه اي روي كره زمين افق مخصوص به خودش را دارد.بر اين اساس معيار متخصصين ديني و فقهاي عظام در رؤيت هلال بر اساس افق مشخص مي شود.

بيشتر فقها ، رؤيت هلال ماه را در هر شهري ، تنها براي مردمان همان شهر و ساكنان روستاها و شهرهاي نزديك به آن معتبر     مي دانند.

ديدن هلال و ثابت شدن ماه در سرزميني براي ديگر سرزمينها كافي است و مي توان با ديدن هلال و ثابت شدن ماه در هر سرزميني از كره زمين روزه گرفت، يا روزه گشاد.

شماري از باورمندان اين ديدگاه مي گويند: ماه اگر در سرزميني ثابت شد، سرزمينهاي را در بر   مي گيرد كه در شب، سرزميني كه در افق آن هلال ديده شده ، يكسان باشند،هر چند اين يكساني در پاره اي از شب باشد.

برخي از مجتهدين ،‌حكم حاكم را نيز براي پذيرش ديده شدن هلال  كافي مي دانند. هر چند كه حاكم شخصاً ‌نديده باشد و از راههاي ديگر برايش يقين به رؤيت هلال حاصل شده باشد. .البته از نظر منجمين و به تبع آن برخي نرم افزارها پيشرفته نجومي هم كه از لحاظ صحت و دقت تجربه شده باشد و اصطلاحاً اطمينان به رؤيت يا عدم رؤيت هلال ايجاد كند از نظر برخي  مراجع براي اثبات رؤيت يا عدم رؤيت هلال كافي است.

فهرست مطالب

مقدمه
«روش تحقيق»
«قلمرو تحقيق»
«بيان مسأله»
«پيشينه تحقيق»
هدف تحقيق:
۱-۱ «بخش اول»: واژه شناسي
۱-۱-۱ ماده «هلل» و مشتقات آن در كتابهاي لغت
۱-۱-۲ ماده «هلل» در احاديث و قرآن
۱-۱-۳ وجه تسميه هلال :‌
۱-۲ بخش دوم : ‌آشنايي با تقويم هجري
۱-۲-۱ تقويم هجري قمري
۱-۲-۲ مباني تقويم هجري قمري
۱-۲-۳ تقويم هجري قمري هلالي
۱-۲-۴ تقويم هجري قمري قرار دادي
۱-۲-۵ چرا در تقويم هجري قمري اختلاف پيش مي آيد؟
۱-۲-۶ مقايسه ي تقويم هجري شمسي و هجري قمري
۱-۳ «بخش سوم»تنجيم و ستاره شناسي
۱-۳-۱ تعريف علم نجوم :‌
۱-۳-۲ حكم تنجيم :
۱-۳-۲-۱ خبر دادن از تحولات فلكي :
۱-۳-۳ ادله جواز علم نجوم
۱-۳-۳-۱ رواياتي كه دلالت بر مذموم بودن علم نجوم دارند.
۱-۳-۲-۲- اخبار از آينده با توجه به اوضاع فلكي بدون اعتقاد به تاثيرات آنها:
۱-۳-۲-۳ اخبار از حوادث با اعتقاد به حيات افلاك و عدم استقلال آنها در تاثير بر رويدادهاي زميني
۱-۳-۴ چند مساله مرتبط با تنجيم
۱-۳-۴-۱ آيا تصديق منجم و ترتيب اثر دادن به سخن او جايز است ؟
۱-۳-۴-۲ آيا ياد گيري و ياد دادن علم نجوم جايز است؟
۱-۳-۴-۳ آيا حكم رمل و فال و كار هايي از اين قبيل مثل تنجيم است؟
۲-۱ بخش اول : «نگرشي بر رويت هلال در علم نجوم»
۲-۱-۱ پيدايش ماه
۲-۱-۲ وضعيت تكويني ماه
۲-۱-۳ كرويّت يا مسطح بودن زمين
۲-۱-۴ مدار گردش ماه
۲-۱-۵ قوانين كپلر
۲-۱-۶ اهله ي ماه
۲-۱-۷ حركات ماه
۲-۲ بخش دوم «بررسي پديده هاي وابسته به مدار ماه »
۲-۲-۱ جزر و مد :
۲-۲-۲ خورشيد گرفتگي (كسوف)
۲-۲-۳ ج)ماه گرفتگي (خسوف)
۲-۲-۴ مشاهده نور زمين تاب
۲-۲-۵ جهت يابي به وسيله ماه
۲-۳ بخش سوم – ماههاي قمري
۲-۳-۱ انواع ماه قمري
۲-۳-۱-۱ ماه قمري حسابي :
۲-۳-۱-۲ ماه قمري متوسط:
۲-۳-۱-۳ ماه قمري هلالي فلكي :
۲-۳-۱-۴ ماه قمري هلالي شرعي :
۲-۳-۲ پديده قران نيّرين يا حالت مقارنه و محاق
۲-۳-۳ ركوردهاي رؤيت هلال
۲-۳-۴ آشنايي با معيارهاي رؤيت هلال
الف- معيار بابلي ها
ب- ضابطه هاي رؤيت دوره ي اسلامي
ج- معيار فادرينگهم(father ingham)
ج-(mounder) معيار ماندر
۳-۱ بخش اول : «رؤيت و اثبات هلال»
۳-۱-۱ دلالت قرآن بر اعتبار رؤيت :
۳-۱-۲ دلالت احاديث بر اعتبار رؤيت
۳-۱-۳ اتفاق فقيهان بر اعتبار رؤيت
۳-۱-۴ فروع رؤيت
۳-۱-۴ -۱ فرع اول : انفراد در رؤيت
۳-۱-۴-۱-۱ دلايل اعتبار انفراد در رؤيت
الف-اطلاق احاديث رؤيت :
ب-احاديث خاص :
ج- قرآن:
د:عقل:
۳-۱-۴-۲ فرع دوم رؤيت ،راهي علم آور
۳-۱-۵ مؤيد ها
۳-۱-۶ دلائل عدم اعتبار رؤيت هلال با چشم مسلح
۳-۱-۷ مؤيدات و شواهد عدم اعتبار رؤيت هلال با چشم مسلح
۳-۱-۸ ادلّه و مؤيّد ات اعتبار رؤيت با چشم مسلح
۳-۱-۹ رؤيت قبل از زوال
۳-۱-۱۰ بررسي روايات ديدن هلال در طول روز
۳-۱-۱۱ ديدگاه فقيهان ،درباره ديدن هلال در روز
۳-۱-۱۲ نظر عامه در ديدن هلال در روز.
۳-۱-۱۳ تطوق وغيوبت شفق
۳-۲« بخش دوم : بيّنه»
۳-۲-۱ بيّنه در لغت :
۳-۲-۲ بيّنه در قرآن
۳-۲-۳ بيّنه در اصطلاح :
۳-۲-۴ بيّنه در روايات
۳-۲-۵ بيّنه از ديدگاه فقها
۳-۲-۶ مفهوم عدالت
۳-۲-۷ معاني شهادت
۳-۲-۸ ويژگيها و شرايط شهادت
۳-۲-۸-۱ عدالت :
۳-۲-۸-۲ ذكوريت:
۳-۲-۸-۳ توافق در اوصاف
۳-۲-۸-۴ شهادت بر رؤيت
۳-۲-۹ ديدگاههاي فقيهان شيعه در شمارشاهدان رؤيت هلال
۳-۲-۹-۱ گواهي يك عادل :
۳-۲-۹-۲ گواهي پنجاه عادل:
۳-۲-۹-۳ رؤيت مطلقاً به بيّنه ثابت نمي شود.
۳-۲-۹-۴ رؤيت به بيّنه (دو شاهد) مطلقاً ثابت مي شود .
۳-۲-۱۰ ديدگاه فقهاي عامه :‌
۳-۲-۱۱ فـروع بيّنه
۳-۲-۱۱-۱ شهادت بر شهادت :
۳-۲-۱۱-۲ آيا بيّنه علم آور است؟
۳-۳ بخش سوم :‌ «شياع»
۳-۳-۱ تعريف تواتر و شياع از نظر فقها
۳-۳-۲ شياع در آثار فقها
۳-۳-۳ بررسي استقلال يا وحدت تواتر و شياع ،از نظر فقها
۳-۳-۴ دلائل حجيّت تواتر و شياع مفيد علم
۳-۳-۵ «شياع ظنّي»
۳-۳-۶ دلايل حجيّت شياع ظنّي
۳-۳-۶-۱ فحواي حجيّت بيّنه:
۳-۳-۶-۲ روايات :
۳-۳-۶-۳ سيره عقلا :
۳-۳-۷ نقد و بررسي ودلايل شياع ظنّي
۳-۴ بخش چهارم :‌ «گذشت سي روز و اثبات هلال»
۳-۴-۱ دلايل اعتبار گذشت سي روز
۳-۴-۱-۱ اجماع:
۳-۴-۱-۲ روايات:
۳-۴-۱-۳ علم عادي:
۳-۴-۲ دلايل فقها   بر گذشت سي روز :
۳-۴-۳ فروع قاعده گذشت سي روز
۳-۴-۳-۱ فرع اول :
۳-۴-۳-۲ فرع دوم:
۳-۴-۳-۳ فرع سوم :
۳-۴-۳-۴ فرع چهارم
۳-۵ بخش پنجم: «حكم حاكم»
۳-۵-۱ تعاريف حكم حكومتي
۳-۵-۲ برخي مصاديق حكم حكومتي
۳-۵-۳ نظريه ها در مورد سنخ حكم حكومتي
۳-۵-۳-۱ نظريه نخست :احكام حكومتي ، احكامي اوليه هستند
۳-۵-۳-۲ نظريه دوم : احكام حكومتي ، احكامي ثانويه هستند
۳-۵-۳-۳ نظريه سوم : نسبت ميان احكام ثانويه و احكام حكومتي ، عموم و خصوص من وجه است.
۳-۵-۳-۴ نظريه چهارم احكام حكومتي ، نه از احكام اوليه هستند و نه از احكام ثانويه (نظريه مختار).
۳-۵-۴ دو نكته در خصوص تعارض حكم حكومتي
۳-۵-۵ حكم حاكم به ثبوت هلال
۳-۵-۶ عدم حجيّت حكم حاكم مطلقاً
۳-۵-۷ دلائل عدم حجيّت حكم حاكم
۳-۵-۸ نقد و بررسي
۳-۵-۹ حجيّت حكم حاكم
۳-۵-۱۰ دلائل حجيّت حكم حاكم در رؤيت هلال
۳-۵-۱۰-۱ عموم و اطلاقات
۳-۵-۱۰-۲ شيوه فقها در كتابهاي فقهي
۳-۵-۱۰-۳ روايات خاصه
۳-۵-۱۰-۴ سيره
۳-۵-۱۰-۵ سيره پيامبر(ص)
۳-۵-۱۰-۶ سيره خلفا
۳-۵-۱۰-۷ سيره ائمه(ع)
۳-۵-۱۰-۸ هلال از امور حسبيه
۳-۵-۱۱ آراء ديگري در خصوص حكم حاكم:
۳-۵-۱۱-۱ اصالت حكم حاكم
۳-۵-۱۱-۲ قول به تفصيل:
۳-۵-۱۱-۳ تفصيل بين هلال رمضان و شوال
۳-۵-۱۲ چگونگي حكم
۳-۵-۱۳ قلمرو نفوذ حكم حاكم در رؤيت هلال
۳-۵-۱۴ حرمت نقض حكم حاكم
۳-۵-۱۵ «ادله عدم جواز نقض»
۳-۵-۱۶ موارد جواز نقض حكم حاكم :‌
۳-۵-۱۷ حكم حاكم اهل سنّت در ثبوت هلال
۳-۵-۱۸ ادله حجيّت حكم حاكم اهل سنّت
۳-۵-۱۸-۱ سيره ائمه اطهار(ع)
۳-۵-۱۸-۲ دلائل قائلان به عدم اجزا
۳-۵-۱۸-۳ دلائل قائلان به اجزا
۴-۱ بخش اول « افقها »
۴-۱-۱ نظريه مشهور:
۴-۱-۲ ديدگاه غير مشهور
۴-۱-۳ نظر فقهاي عامه
۴-۱-۴خلاصه ديدگاهها
۴-۱-۵ معيار در نزديكي و دوري شهرها:
۴-۱-۵-۱ اختلاف در طلوع و غروب خورشيد:
۴-۱-۵-۲ امكان رؤيت با نبود مانع
۴-۱-۵-۳ اختلاف اقاليم و تفاوت مناظر
۴-۱-۵-۴ منزله و مرحله
۴-۱-۶ دلايل قائلان به عدم تعميم
۴-۱-۶-۱ ظاهر آيه شريفه:
۴-۱-۶-۲ روايات :
الف. روايات رؤيت هلال.
ب- روايات شهادت به رؤيت
۴-۱-۶-۳ قياس رؤيت هلال به طلوع و غروب خورشيد.
۴-۱-۶-۴ عقل
۴-۱-۶-۵ سيره مسلمانان
۴-۱-۶-۶ اجماع
۴-۱-۶-۷ شهرت :
۴-۱-۶-۸ روايت كُرَيب:
۴-۲ بخش دوم «دلايل ديدگاه غير مشهور» يا دلايل تعميم ثبوت هلال
۴-۲-۱ قرآن :‌
۴-۲-۲ روايات
۴-۲-۲-۱ اطلاق رؤيت:‌
۴-۲-۲-۲ اطلاقات روايات بينه :
۴-۲-۳ روايات خاصه.
۴-۲-۴ رؤيت طريقيت دارد نه موضوعيت
۴-۲-۵ مويدات نظريه تعميم
۴-۲-۵-۱ وحدت ليله القدر
۴-۲-۵-۲ وحدت عيد فطر و قربان
۴-۲-۵-۳ دعاي سمات:‌
۴-۲-۵-۴ سيره پيامبر(ص)
۴-۲-۵-۵ علم
۴-۲-۵-۶ مذاق شرع
۴-۲-۵-۷ عدم معيار براي دوري ونزديكي
۴-۲-۵-۸ حرمت روزه در روز عيد فطر و قربان
۴-۲-۵-۹ پيامدها
نتيجه :
پيشنهادات:
«فصل پنجم»
ضمائم :
۱- جدايي زاويه اي
۲- مقارنه ماه و خورشيد
۳- سن ماه
۴- حد دانژون
۵- مدت مكث
۶- ارتفاع هلال
۷- اختلاف سمت
۸- فاز ماه
۹- طول كمان هلال
۱۰- نا پيوستگي هلال
۱۱- ضخامت بخش مياني
۱۲- فاصله ماه از زمين
منابع و مآخذ :‌

منابع و مآخذ :‌

۱٫ قرآن كريم

۲٫ صحيفه سجاديه

۳- انصاري (الشيخ الاعظم)، مرتضي ، المكاسب المحرمه ، قم ،موسسه مطبوعاتي دار الكتاب ، ۱۲۱۴٫

۴- ابن رشد ،احمد بن محمد،‌ بدايه الاسلام ، بيروت،دارالمعرفه ، بي تا .

۵- ابن رشد ،‌احمد بن محمد، بدايه المجتهد و نهايه المقتصد ، دمشق ،جلد، ‌دارالفكر ، ۱۴۱۵ ه.ق.

۶- ابن ادريس (الشيخ ابي جعفر)، محمد بن منصور، السرائر، قم،‌انتشارات اسلامي ، وابسته به جامعه مدرسين ، ۱۴۱۰ .

۷- آرام ،‌احمد،‌تاريخ اسلام ،‌تهران ،‌اميركبير،‌۱۳۷۷ هجري شمسي.

۸- اچ تامسون ،‌رابرت جسترو و مالكم ،‌مباني و مرزهاي ستاره شناسي،‌مشهد، ‌ترجمه تقي عدالتي و جمشيد قنبري،انتشارات آستان قدس رضوي، ۱۳۶۳ .

۹- ابن منظور،‌ ‌محمد بن مكرم ،‌لسان العرب،‌‌بيروت ،دارصادر،‌بي تا .

۱۰- انيس،‌ابراهيم ،‌المعجم الوسيط،‌بي جا،‌ مكتب نشر‌ الثقافه الاسلاميه ، ۱۴۱۲ هجري قمري.

دانلود فايل