مقدمه:
فكر تحقيق پيرامون ركن مادي قتل عمد بعنوان موضوع پايان نامه
كارشناسي ارشد ابتدا از سوي استاد محترم راهنما به دانشجويان دوره ي
كارشناسي ارشد پيشنهاد شد، نگارنده با توجه به سوالات و ابهاماتي كه از درس
حقوق جزاي اختصاصي يك در مقطع كارشناسي نسبت به موضوع داشتم، شرايط را
مهيا ديدم تا ضمن برخورداري از راهنمايي ها و ارشادات دو تن از اساتيد
ممتاز اين حوزه سعي در حل ابهامات ذهني خويش داشته باشم.
اهميت حقوق جزاي عمومي بلحاظ بيان مسايل عمومي و بنياد ديني
كه در بطن خود دارد و انتخاب يكي از چالش برانگيزترين عناوين اين حوزه، ركن
مادي، و امتزاج آن با مسائل مطرح شده در حوزه حقوق كيفري اختصاصي، قتل
عمد، حساسيت و سختي چنين موضوعي را نشان مي دهد. نگارنده سختي كار را به
جان خريد و در قالب تكليفي دانشجويي تلاش كرد تا در حد توان يك دانشجوي
كارشناسي ارشد، مطالعاتي را در اين حوزه انجام دهد.
امتزاج ركن مادي به همراه قتل عمد، در واقع يكي از چالش
برانگيزترين حوزه هاي موجود در رشته ي علوم جنائي از باب سوالات مطرح شده
است. بررسي عناصر تشكيل دهنده ي ركن مادي و ابهاماتي كه در اين زمينه وجود
دارد، نياز به مطالعه ي گسترده را ايجاب مي كند.
قتل عمد نه تنها از نظر موضوع، كه سلب حيات ازيك انسان زنده
است، مهم مي باشد. بلكه از نظر عكس العمل شديدي كه وقوع آن در هيات اجتماع
به وجود مي آورد داراي اهميت خاصي است. اين اهميت نه تنها در جوامع فعلي،
كه با ديدن روزنامه و مجلات مختلف بخش اعظم صفحات حوادث اختصاص به بيان
همراه با شرح و تفصيل جنايتهاي دلخراش و وقايعي كه در روز محاكمه اختصاص
داده شده است، بلكه در جوامع گذشته نيز مورد توجه بوده است؛ و سنگين ترين
مجازات را، كه همان اعدام است، دربرداشته است. مثلا در مصر قديم كليه
قاتلان حتي آنان كه با امكان مساعدت با مقتول از ياري وي خودداري كرده و
بطور غير مستقيم سبب قتل
مي شده اند به مجازات اعدام محكوم مي گرديدند.
در كنار آنچه كه بدان اشاره شد؛ اهميت لزوم ركن مادي جرم با
توجه به نقشي كه در ادله ي اثبات كيفري دارد، توجه به ركن مادي قتل عمد را
نشان مي دهد.
فهرست مطالب
مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. ۱
كليات………………………………………………………………………………………………………… ۶
الف- اهميت ركن مادي……………………………………………………………………….. ۶
ب- ماهيت و اجزاي تشكيل دهندة ركن مادّي…………………………………………… ۱۰
فصل اول: رفتار مرتكب در قتل عمد……………………………………………………………. ۱۸
مبحث اول: اشكال تحقق رفتار در قتل عمد……………………………………………………… ۲۱
گفتار اول: فعل و ترك فعل…………………………………………………………………….. ۲۱
۱- فعل…………………………………………………………………………………………… ۲۲
۲- ترك فعل……………………………………………………………………………………. ۲۹
گفتار دوم: فعل ناشي از ترك فعل……………………………………………………………… ۳۸
۱- مفهوم فعل ناشي از ترك فعل و موضع دكترين حقوقي…………………………….. ۳۸
۲- تحقق يا عدم تحقق قتل عمد از طريق فعل ناشي از ترك فعل……………………. ۴۰
گفتار سوم: عمل مادي يا غير مادي…………………………………………………………….. ۴۴
۱- عمل مادي……………………………………………………………………………………… ۴۴
۲- عمل غير مادي………………………………………………………………………………… ۴۵
۳- سحر(جادو)……………………………………………………………………………………. ۵۲
مبحث دوم: انواع مداخله در رفتار…………………………………………………………………. ۵۶
گفتار اول: طرق مداخله در رفتار به طور انفرادي……………………………………………. ۵۶
۱- مباشرت………………………………………………………………………………………… ۵۷
۲- تسبيب…………………………………………………………………………………………. ۵۷
۲-۱- تسبيب و مباشرت در فقه……………………………………………………………… ۵۸
گفتار دوم: طرق مداخله در رفتار به نحو اشتراك…………………………………………….. ۶۵
۱- ماهيت و شرايط شركت در قتل عمد…………………………………………………….. ۶۶
۲- اشكال شركت در قتل عمد…………………………………………………………………… ۷۵
۲-۱- شركت در قتل عمد توسط مباشران…………………………………………………. ۷۵
۲-۲- شركت در قتل توسط مسببان………………………………………………………….. ۷۶
۲-۳- اجتماع مسبب و مباشر…………………………………………………………………… ۷۷
۲-۴- شركت فاعل و تارك فعل………………………………………………………………. ۷۷
فصل دوم: شرايط و اوضاع و احوال……………………………………………………………… ۷۸
مبحث اول: وجود انسان زندة ديگر………………………………………………………………… ۸۱
گفتار اول: آغاز حيات……………………………………………………………………………. ۸۳
۱- حيات در كتب لغت……………………………………………………………………… ۸۴
۲- سقط جنين………………………………………………………………………………….. ۸۴
۲-۱- مرحلة قبل از ولوج روح………………………………………………………….. ۸۵
۲-۲- مرحلة بعد از ولوج روح…………………………………………………………… ۸۵
گفتار دوم: بچه كشي………………………………………………………………………………. ۹۳
مبحث دوم: محقون الدم بودن قرباني………………………………………………………………. ۹۷
گفتار اول: مهدور الدم بودن مطلق……………………………………………………………… ۱۰۳
۱- سابُّ النبي…………………………………………………………………………………. ۱۰۳
۲- كافر حربي………………………………………………………………………………… ۱۰۴
گفتار دوم: مهدور الدم بودن نسبي………………………………………………………………. ۱۰۵
۱- قتل مستحق قصاص………………………………………………………………………… ۱۰۶
۲- قتل در مقام دفاع…………………………………………………………………………….. ۱۰۶
۳- قتل محارب و باغي…………………………………………………………………………. ۱۰۸
۴- قتل زوجه و اجنبي در حال زنا……………………………………………………………. ۱۰۹
۵- زاني محصن و لائط………………………………………………………………………….. ۱۱۰
۶- مرتد……………………………………………………………………………………………… ۱۱۲
فصل سوم: نتيجه و رابطة عليت………………………………………………………………… ۱۲۵
مبحث اول: نتيجه…………………………………………………………………………………….. ۱۲۷
گفتار اول: انواع مرگ…………………………………………………………………………… ۱۲۸
۱- مرگ حقيقي……………………………………………………………………………. ۱۲۸
۲- نزع……………………………………………………………………………………….. ۱۲۸
۳- مرگ ظاهري……………………………………………………………………………. ۱۲۹
۴- كما……………………………………………………………………………………….. ۱۳۰
۵- مرگ مغزي……………………………………………………………………………… ۱۳۱
گفتار دوم: معيار خاتمة حيات……………………………………………………………………. ۱۳۱
۱- معيار توقف اعمال تنفسي………………………………………………………………. ۱۳۲
۲- معيار مرگ مغزي…………………………………………………………………………… ۱۳۳
مبحث دوم: رابطة عليت……………………………………………………………………………… ۱۴۰
گفتار اول: ننظريه هاي رايج براي احراز رابطة عليت………………………………………… ۱۴۵
۱- نظرية شرط ضروري………………………………………………………………………. ۱۴۵
۲- نظرية شرط متعارف……………………………………………………………………….. ۱۴۹
۳- نظرية ضمان سبب اقوي………………………………………………………………….. ۱۵۱
۴- نظرية سبب متأخر در وجود…………………………………………………………….. ۱۵۲
۵- نظرية ضمان سبب مقدم در تأثير………………………………………………………… ۱۵۴
گفتار دوم: تئوري علت مداخله گر……………………………………………………………….. ۱۵۵
۱- عوامل مداخله گر مستقل………………………………………………………………….. ۱۵۸
۱-۱- اشخاص ثالث………………………………………………………………………….. ۱۵۸
۱-۲- درمان پزشكي …………………………………………………………………………. ۱۵۹
۱-۳- رفتار قرباني……………………………………………………………………………… ۱۶۰
۱-۴- قوه قاهره…………………………………………………………………………………. ۱۶۲
نتيجه گيري و پيشنهاد…………………………………………………………………………………. ۱۶۴
فهرست منابع
قرآن كريم
الف- منابع فارسي
الف- ۱- كتب:
- آزمايش،علي.(۱۳۷۷).تقريرات حقوق جزاي عمومي،دورة كارشناسي ارشد،جزوة پلي كپي دانشگاه تهران.
- آقائي نيا ،حسين.(۱۳۸۷).تقريرات حقوق جزاي عمومي،دورة كارشناسي ارشد،دانشكدة علوم قضايي.
- آقائي نيا،حسين.(۱۳۸۴).جرايم عليه اشخاص،تهران:ميزان.
- اردبيلي، محمد علي.(۱۳۸۵).حقوق جزاي عمومي،جلد ۱،تهران:ميزان.
- استفاني،گاتسون و ديگران.(۱۳۷۷).حقوق جزاي عمومي،جلد اول،ترجمة حسن دادبان،تهران:انتشارات دانشگاه علامه طباطبايي.
- اسكندري،عبدالصاحب.(۱۳۸۰).تأثير فعل غير مادي در ماهيت قتل،پايان نامة كارشناسي ارشد،دانشكدة حقوق داشگاه شهيد بهشتي.
- اصفهاني،راغب.(بي تا).مفردات الفاظ قرآن،جلد اول،ترجمة سيد غلامرضا خسروي حسيني،تهران:كتابفروشي مرتضوي.
ب- منابع عربي
- الجزيري،عبدالرحمن.( ).الفقه علي مذاهب الاربعه،جلد پنج.
- حسني،محمود نجيب.(۱۹۹۲).شرح العقوبات اللبناني،قسم العام،قاهره:دار النهضه العربي.
- الحسني،هاشم معروف.(۱۴۰۷).المسئوليه الجزائيه في فقه الجعفريه،بيروت:دار المعارف للمطبوعات.
- حسيني الشيرازي،سيد محمد.(۱۴۰۹).الفقه،الطبع الثانيه،الجزء التاسع و ثمانون،بيروت:دارالعلم.
- خويي، ابوالقاسم.(۱۴۲۸).مباني تكمله المنهاج،مجلد الثاني،قم:مؤسسه الاحياء الآثار الامام الخويي.
- شهيد اول.(۱۴۱۴).الدرس الشرعيه،الجلد الاول،قم:مؤسسه نشر اسلامي.
- طريحي،فخرالدين.(۱۳۹۵).مجمع البحرين،جلد اول،تهران:مكتب المرتضويه.
ج- منابع لاتين:
۱- Ashworth,A.Principles of Criminal Law(Oxford University Press. th ed. 1992)
2- Clarkson,C.M.V.Understanding Criminal Law(London:Sweet & Maxwell,2005)
3- Childs,Penny.Nutcases Criminal Law(London:Sweet & Maxwell,2005)
4-Elliot, Catherine and Franc Quinn Criminal Law(London:Longman 4th ed 2002)
5-Herring,Jonathan. Criminal Law(London:palgrave macmillan,2002)
الف- ۲- مقالات:
- آقابابايي،حسين.(۱۳۷۹).قتل به اعتقاد مهدورالدم بودن،فقه اهل بيت،شمارة ۲۲٫
- اردبيلي،محمد علي.( ).سقط جنين در بارداري ناشي از عنف،مجلة تحقيقات حقوقي،دانشكدة حقوق دانشگاه شهيد بهشتي.
- امامي،مسعود.( ۱۳۸۶).قصاص در سقط عمدي جنين،مجلة فقه،شمارة ۵۳ پاييز.
- جباري،علي.(۱۳۳۳).توسعة هميشگي قوانين جزايي در مجلة كانون وكلا،شمارة ۳۷،فروردين و ارديبهشت.
- حسيني،سيدابوالقاسم.(۱۳۸۷).بررسي ابعاد حيات در طول زندگي جنيني،فصلنامة الهيات و حقوق،شمارة۲۷٫بهار.
- فيض،رضا.(۱۳۸۲).مفهوم كيفر در عرفان ابن عربي،فصلنامة الهيات و حقوق،شمارة ۹و۱۰،پاييز و زمستان.
دانلود فايل
آرديني اوخو
