چكيده مطلب:
بعد از صدور
فرمان مشروطيت و دموكراتيك شدن سيستم اداره مملكت، مجلس به عنوان مهم‌ترين
دستاورد جنبش مشروطيت، كانون توجه بسياري قرار گرفت. با شكل‌گيري مجلس،
حكومت مطلقه حاكمان جاي خود را به حكومت قانونمند و مردم بر مردم داد.
بنابراين مجلس مي‌بايست در اين راستا نقش بسزايي را ايفا نمايد.
پژوهش
حاضر به بررسي چهارمين دوره مجلس شوراي ملي (۱۳۰۲-۱۳۰۰هـ.ش/
۱۳۴۱ـ۱۳۳۹هـ.ق)، به عنوان يكي از مهم‌ترين ادوار قانونگذاري عصر مشروطيت
پرداخته است. در حالي كه مجلس اول تا سوم هركدام به دلايلي خاص، تا آخر
دوره قانوني خود دوام نيافتند، مجلس چهارم به عنوان اولين مجلس تاريخ
مشروطيت محسوب مي‌شود كه تا پايان دوره قانوني خود دوام يافت و قوانين مهمي
را نيز به تصويب رسانيد. نكته قابل توجه اين كه اين مجلس بعد از فترت
طولاني و بي‌سابقه، گشايش يافت كه بر اهميت موضوع مي‌افزايد.
اين
پژوهش بر آن است كه با روش تحليل تاريخي، روند شكل‌گيري و عمر دو ساله
مجلس چهارم را مورد بررسي قرار دهد. پژوهش در دو مقطع تاريخي مهم مورد
بررسي و ارزيابي قرار مي‌گيرد. مقطع نخست، قبل از گشايش مجلس است كه به
بررسي و تحليل اوضاع انتخابات اين دوره مي‌پردازد. در مقطع دوم، اوضاع كلي
مجلس كه شامل وضعيت فراكسيون‌ها، مهم‌ترين مصوبات، برخورد مجلس و دولت،
بازتاب تحولات سياسي كشور در مجلس و شورش‌هاي همزمان با آن مي‌شود مورد
بررسي قرار مي‌گيرد. لازم به ذكر است كه پژوهش حاضر به مسايلي چون دولت،
رويدادهاي جاري و قيام‌هاي همزمان از منظر مجلس نگريسته است.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
موضوع پژوهش ۲
سابقه و ضرورت انجام تحقيق ۲
محدوده پژوهش ۳
اهميت موضوع ۶-۴
نوع و روش انجام تحقيق ۶
سازماندهي تحقيق ۶
نقد و بررسي مهم‌ترين منابع و مآخذ ۱۹-۷
مقدمه ۳۱-۲۰
فصل اول:
بررسي نحوه اجراي انتخابات و مقدمات افتتاح مجلس چهارم شوراي ملي: ۱۰۵-۳۲
۱ـ چهارچوب حقوقي انتخابات مجلس شوراي ملي در دوره چهارم ۳۷-۳۳
۲ـ برگزاري انتخابات مجلس چهارم شوراي ملي: ۱۰۵-۳۸
الف: دولت دوم وثوق‌الدوله و انجام بخشي از انتخابات مجلس چهارم ۴۳-۳۸
ب: مشيرالدوله و روند پي‌گيري انتخابات مجلس چهارم ۴۸-۴۴
ج: مسأله افتتاح مجلس از دولت مشيرالدوله تادولت قوام‌السلطنه ۵۴-۴۹
۳ـ احزاب و انتخابات مجلس چهارم ۶۳-۵۵
۴ـ مقدمات افتتاح مجلس چهارم شوراي ملي ۹۳-۸۷
۵ـ كيفيت برگزاري انتخابات و شكايات مرتبط با آن ۸۶-۶۴
۶ـ طرح و بررسي اعتبارنامه‌هاي نمايندگان مجلس چهارم شوراي ملي ۱۰۵-۹۴
فصل دوم:
ساختار مجلس چهارم شوراي ملي: ۱۰۶
۱ـ نظام‌نامه داخلي مجلس شوراي ملي: ۱۰۹-۱۰۶
الف ـ اولين نظام‌نامه داخلي مجلس شوراي ملي (مصوبه ۲۹ شعبان ۱۳۲۴هـ.ش) ۱۰۶
ب ـ دومين نظام‌نامه داخلي مجلس شوراي ملي (مصوبه ۲۶ ذيحجه ۱۳۲۷ هـ.ق) ۱۰۷
ج ـ مجالس سوم و چهارم شوراي ملي؛ تلاش براي اصلاح نظام‌نامه ۱۰۹-۱۰۸
۲ـ تشكيل هيئت رئيسه مجلس چهارم شوراي ملي ۱۱۰-۱۰۹
۳ـ تشكيل كميسيون‌هاي مجلس چهارم شوراي ملي ۱۲۲-۱۱۱
الف ـ كميسيون رسيدگي به عمليات زمامداران دوره فترت ۱۱۵-۱۱۱
ب ـ كمسيون اصلاح قانون انتخابات ۱۲۲-۱۱۶
۴ـ روند شكل‌گيري و فعاليت احزاب از مجلس اول تا مجلس سوم شوراي ملي
(۱۳۳۳-۱۳۲۴هـ.ق/۱۲۹۴-۱۲۸۵هـ.ق) ۱۳۰-۱۲۳
۵ـ مجلس چهارم شوراي ملي: روند شكل‌گيري و فعاليت احزاب: ۱۴۵-۱۳۱
الف: حزب اصلاح‌طلب ۱۳۴-۱۳۳
ب: حزب سوسياليست ۱۳۸-۱۳۵
ج: مجلس چهارم شوراي ملي و احزاب فرعي ۱۴۰-۱۳۸
د: احزاب از ديدگاه نمايندگان مجلس چهارم شوراي ملي ۱۴۵-۱۴۱
۶ـ مجلس چهارم شوراي ملي و مهم‌ترين مصوبات: ۱۴۶
الف ـ مجلس چهارم و لايحه نفت ۱۵۱-۱۴۶
ب ـ مجلس چهارم و قانون بودجه ۱۶۱-۱۵۲
ج ـ قانون استخدام مستشاران ماليه: ۱۶۵-۱۶۲
۱-ج) قانون استخدام دكتر ميلسپو (Millspough)، رئيس كل ماليه ايران ۱۶۴-۱۶۲
۲-ج) قانون استخدام هشت نفر متخصص ماليه تبعه دولت آمريكا ۱۶۵
۳-ج) قانون استخدام مسيولامبرموليتر (Lumber Moliter) به سمت كل
گمركات ايران ۱۶۵
۴-ج) قانون استخدام مسترگلامان (M.Gelaman) آمريكايي جهت اداره كردن
بانك ملي ايران ۱۶۵
فصل سوم:
مجلس و دولت: ۲۰۹-۱۶۷
۱ـ كابينه اول قوام‌السلطنه ۱۷۹-۱۶۷
۲ـ كابينه مشيرالدوله ۱۸۷-۱۸۰
۳ـ كابينه دوم قوام‌السلطنه ۱۹۵-۱۸۸
۴ـ كابينه مستوفي الممالك ۲۰۹-۱۹۶
فصل چهارم:
بازتاب تحولات سياسي در مجلس: ۲۲۸-۲۱۱
۱ـ مجلس چهارم؛ ظهور و قدرت‌گيري رضاخان ۲۱۹-۲۱۱
۲ـ مجلس چهارم، شورش آشوب و جنبش‌هاي سياسي همزمان ۲۲۱-۲۲۰
۳ـ مجلس چهارم و بررسي ديدگاههاي مختلف پيرامون آن ۲۲۸-۲۲۲
نتيجه‌گيري ۲۳۶-۲۲۹
منابع و مآخذ ۲۴۵-۲۳۸
اسناد و مدارك ضميمه ۲۳-۱
كتابشناسي:
الف. اسناد:
۱- اسناد منتشره نشده:
۱-۱) اسناد موزه و مجلس شوراي اسلامي
۲-۱) سازمان اسناد ملي
۳-۱) موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران
۲- اسناد منتشر شده:
۴- اسناد روحانيت و مجلس، به كوشش منصوره تدين‌پور، زيرنظر غلامرضا فدايي عراقي، انتشارات كتابخانه موزه و مركز اسناد مجلس شوراي ملي، چاپ اول، تهران، ۱۳۷۵٫
۵- انتخابات زنجان در مجلس چهارم؛ رساله‌اي منتشر نشده از علامه دهخدا، به كوشش علي‌آل داوود،ادبيات تربيت معلم، دوره جديد، سال ۲، شماره ۸-۶، ۱۳۶۸٫
۶- قباله تاريخ، به كوشش ايرج افشار، انتشارات طلايه، چاپ اول، تهران، ۱۳۶۸٫
۷- مجموعه مصوبات ادوار اول و دوم قانونگذاري مجلس شوراي ملي، اداره قوانين و مطبوعات مجلس شوراي ملي، ۱۳۱۸٫
دانلود فايل
