تعريف تذهيب
در فرهنگ هاي
فارسي تعريف دقيقي از تذهيب وجود ندارد؛ تعريفي كه ما را به اصل و منشاء
اين هنر رهنمون باشد. در برخي از كتابهاي قديمي و اغلب تذكره ها فقط نامي
نقاشان و مذهبان آمده است كه اين ، براي دريافت معناي تذهيب كافي نيست. در
لغتنامه ها، تذهيب را زر گرفتن و طلا كاري دانسته اند، اما اين ، هم تمام
معناي تذهيب نيست. در دايره المعارفهاي فارسي نيز تعريفهاي از تذهيب آمده
است كه به شيوه هاي تذهيب، در يك دوره خاص از تاريخ ، تعلق دارد.
به
هر حال تذهيب را مي توان مجموعه اي از نقشهاي بديع و زيبا دانست كه نقاشان
و مذهبان براي هر چه زيباتر كردن كتابهاي مذهبي، علمي ، فرهنگي، تاريخي ،
ديوان اشعار، جنگهاي هنري و قطعه هاي زيباي خط به كار مي برند. استادان
تذهيب اي مجموعه هاي زيبا را در جاي جاي كتابها به كار مي گيرند تا صفحه
هاي زرين ادبيات جاودان و متون مذهبي سرزمين خود را زيبايي ديداري ببخشند.
بدين ترتيب است كه كناره ها واطراف صفحه ها ، با طرحهايي از شاخه ها و
بندهاي اسليمي، ساقه، گلها و برگهاي ختايي ، شاخه هاي اسليمي و گلهاي ختايي
و يا بندهاي اسليمي و ختايي و… مزين مي شوند.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………. ۱
فصل اول
تاريخچه …………………………………………………………………………………………………… ۶
تعريف تذهيب ………………………………………………………………………………………….. ۱۳
ريشه يابي لغت تذهيب ……………………………………………………………………………… ۱۴
واژگان تذهيب: ………………………………………………………………………………………… ۱۷
ابرك ……………………………………………………………………………………………………… ۱۷
اسليمي (اسلامي) ……………………………………………………………………………………… ۱۷
بند اسليمي……………………………………………………………………………………………….. ۱۷
تاج …………………………………………………………………………………………………………. ۱۸
جدول……………………………………………………………………………………………………… ۱۸
ختايي ……………………………………………………………………………………………………. ۱۸
داغ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۸
دهن اژدر………………………………………………………………………………………………… ۱۸
سنجاق نشان ………………………………………………………………………………………….. ۱۸
شرفه………………………………………………………………………………………………………. ۱۹
شمسه…………………………………………………………………………………………………….. ۱۹
شمسه كوچك …………………………………………………………………………………………. ۱۹
فرنگي …………………………………………………………………………………………………….. ۲۰
فصاصي ………………………………………………………………………………………………… ۲۰
كتيبه سرلوحه …………………………………………………………………………………………. ۲۰
كمند زرين ……………………………………………………………………………………………… ۲۱
كره ……………………………………………………………………………………………………….. ۲۱
لچك ترنج ……………………………………………………………………………………………….. ۲۱
لچكي واگيره …………………………………………………………………………………………… ۲۱
ترنج ………………………………………………………………………………………………………. ۲۲
سرترنج ………………………………………………………………………………………………….. ۲۲
سرلوحه………………………………………………………………………………………………….. ۲۳
كتيبه …………………………………………………………………………………………………….. ۲۳
ترصيع …………………………………………………………………………………………………… ۲۴
حاشيه ……………………………………………………………………………………………………. ۲۴
قوس حلزوني ………………………………………………………………………………………….. ۲۵
فصل دوم
مكتب هاي تذهيب …………………………………………………………………………………….. ۲۵
ابزار و مواد كار: …………………………………………………………………………………….. ۲۹
قلم مو…………………………………………………………………………………………………….. ۲۹
طلا و نقره ………………………………………………………………………………………………. ۳۰
مهره ……………………………………………………………………………………………………… ۳۱
كاغذ ………………………………………………………………………………………………………. ۳۲
صفات مهم كاغذ ……………………………………………………………………………………… ۳۲
رنگ ………………………………………………………………………………………………………. ۳۳
پرگار، ترلينگ، خط كش ……………………………………………………………………………. ۳۴
شيوه كار تذهيب ……………………………………………………………………………………… ۳۵
اصول قابل اهميت در كليات نقش ………………………………………………………………. ۴۰
فصل سوم
ختايي و اسليمي (ديرينگي و ريشه مشترك) ………………………………………………… ۴۲
تعريف ختايي و گونه هاي آن ……………………………………………………………………. ۴۳
اسليمي …………………………………………………………………………………………………… ۴۶
تعريف اسليمي و گونه هاي آن ………………………………………………………………….. ۴۷
صورت اسليمي ……………………………………………………………………………………….. ۵۲
تزئين اسليمي ………………………………………………………………………………………….. ۵۳
چنگ و گره …………………………………………………………………………………………….. ۵۴
نشان و انواع آن: …………………………………………………………………………………….. ۵۵
لچك نشان يا كتيبه نشان ………………………………………………………………………….. ۵۵
بته جقه نشان ………………………………………………………………………………………….. ۵۶
دل نشان ………………………………………………………………………………………………… ۵۶
ابرك نشان (اسليمي ماري) ……………………………………………………………………….. ۵۶
نشان و اصل قاعده (نقش در نقش) …………………………………………………………… ۵۷
تكوين نقوش (تركيب اسليمي و ختايي) ……………………………………………………….. ۵۸
جايگاه نشان ها در شمسه ……………………………………………………………………….. ۵۸
گره سازي ……………………………………………………………………………………………… ۵۹
شرفه …………………………………………………………………………………………………….. ۵۹
فصل چهارم
تحول هنر در تذهيب…………………………………………………………………………………. ۶۰
طراحان و مذهبان قديم ……………………………………………………………………………. ۶۳
طراحان و مذهبان معاصر ………………………………………………………………………… ۶۶
فصل پنجم
طرح نشان ………………………………………………………………………………………………. ۷۲
طرح ترنج ……………………………………………………………………………………………….. ۷۳
طرح كتيبه ………………………………………………………………………………………………. ۷۴
طرح لچك ……………………………………………………………………………………………….. ۷۵
طرح تاج و سرلوح ……………………………………………………………………………………. ۷۶
طرح واگيره اسليمي و ختايي …………………………………………………………………….. ۷۸
طرح حاشيه …………………………………………………………………………………………….. ۷۹
منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………. ۸۰
منابع و مآخذ
۱٫ اسكندر پورخرمي، پرويز، ۱۳۳۸- گلهاي ختايي/ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان چاپ و انتشار ۱۳۷۹٫
۲٫ اسكندر پورخرمي، پرويز، ۱۳۳۸- آئين هنر و آموزش نقاشي ايراني (كتاب دوم) اسليمي و نشان ها- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، ۱۳۸۳
۳٫ افتخاري، محمود، ۱۳۴۴- آموزش طرح و تذهيب/ تهران: يساولي، ۱۳۸۰
۴٫ آقا ميري، اميرهوشنگ- آموزش و كاربرد حاشيه در تذهيب/ انتشارات يساولي، ۱۳۸۵
دانلود فايل
