مقدمه:

يكي از مسائلي كه همواره ذهن نگارنده را به خود مشغول مي‌داشت اين بود كه سرزمين‌هايي كه زماني جزو قلمرو ايران محسوب مي‌شدند و نامهاي فارسي اجزاء جغرافيايي آنها در كتب و متون تاريخي و ادبي اين كشور مؤيد چنان تعلقي مي‌باشد، چگونه از اين كشور جدا شده و سرنوشتي سواي ـ ايران به مفهوم سياسي متداول امروزي‌اش ـ پيدا كردند. نامهايي چون رودكوراياكر كه يادگار و يادآور نام كورش پادشاه بزرگ هخامنشي است، نامهاي دربند، گنجه و بخصوص نام اخير كه يادآور شاعر پارسي‌گوي نظامي گنجه‌اي است از جمله نامهايي مي‌باشند كه هر ايراني ـ حتي با سواد اندك و بدون اطلاعات تاريخي ـ با شنيدن آن احساس بيگانگي نسبت به آنها نكرده و اگر بداند ـ كه غالبا مي‌دانند ـ آن سرزمين‌ها ديگر متعلق به ايران نيست بر از دست رفتن آنها حسرت مي‌خورد.

از زماني كه نگارنده دانشجوي مقطع كارشناسي بود، براين مطلب واقف شد كه از ابتداي حكومت خاندان قاجار، مخصوصاً از زمان فتحعليشاه ضعف قواي سياسي، نظامي و اقتصادي ايران در مقابل دول غربي روشن شد. اگرچه زمينه آن ضعف در گذشته فراهم شده بود) و از آن پس تدريجاً و عملاً و رسماً قسمتهايي از قلمرو تاريخي اين كشور از آن جدا شده و در تنظيم روابط خود با دول اروپايي دچار خودباختگي و پذيرش قراردادهايي شد كه ناشي از بي‌اطلاعي از اوضاع جهاني و سياست‌هاي دولت‌هاي خارجي بود و استقلال سياسي، نظامي، اقتصادي و حقوقي ايران را خدشه‌دار كرد.

فهرست

عنوان ………………………………………………………………………………………. صفحه

۱ـ مقدمه…………………………………………………………………………………………… ۲

۲ـ مسأله اصلي…………………………………………………………………………………. ۳

۳ـ سوالات و فرضيات پژوهش……………………………………………………………. ۳

۴ـ روش تحقيق………………………………………………………………………………….. ۳

۵ـ مشكلات تحقيق……………………………………………………………………………… ۴

۶ـ پيشينه و ادبيات تحقيق……………………………………………………………………. ۵

۷ـ شناخت و نقد منابع………………………………………………………………………… ۶

۸ـ سامان‌دهي تحقيق………………………………………………………………………… ۱۲

بخش اول:

۱ـ روابط ايران و اروپا در دوره صفويه، افشاريه و زنديه (انگليس، فرانسه، روسيه)

فصل اول:

۱ـ۱ـ روابط ايران و انگليس در دوره صفويه، افشاريه و زنديه:

۱ـ۱ـ۱ـ آغاز روابط ايران و انگليس در دوره صفويه…………………….. ۱۹

۱ـ۱ـ۲ـ سفارت شرلي به اروپا…………………………………………………….. ۲۳

۱ـ۱ـ۳ـ اتحاد ايران و انگليس عليه پرتغاليها و تصرف هرمز…………… ۲۷

۱ـ۱ـ۴ـ روابط ايران و انگليس پس از مرگ شاه عباس…………………… ۳۰

۱ـ۱ـ۵ـ شاه عباس ثاني و شاه سليمان…………………………………………. ۳۳

۱ـ۱ـ۶ـ روابط ايران و انگليس در اواخر پادشاهي صفويه………………. ۳۴

۱ـ۱ـ۷ـ روابط ايران و انگليس در دوره افشاريه……………………………. ۳۶

۱ـ۱ـ۸ـ روابط ايران و انگلستان در دوره زنديه…………………………….. ۳۸

فصل دوم:

۱ـ۲ـ روابط ايران و فرانسه در دوره صفويه، افشاريه و زنديه:

۱ـ۲ـ۱ـ آغاز روابط ايران و فرانسه در دوره صفويه:……………………. ۴۶

عنوان ………………………………………………………………………………………. صفحه

۱ـ۲ـ۲ـ روابط ايران و فرانسه در دوره شاه سلطان حسين……………. ۵۵

۱ـ۲ـ۳ـ مقدمات قرارداد ۱۷۰۸…………………………………………………….. ۵۶

۱ـ۲ـ۴ـ سفارت فابر……………………………………………………………………. ۵۶

۱ـ۲ـ۵ـ سفارت ميشل و عقد قرارداد ۱۷۰۸…………………………………… ۵۷

۱ـ۲ـ۶ـ سفارت محمدرضا بيك و نقش فرانسه در ايران پس از سقوط اصفهان         ۶۲

۱ـ۲ـ۷ـ روابط ايران و فرانسه در دوره افشاريه…………………………… ۶۹

۱ـ۲ـ۸ـ روابط ايران و فرانسه در دوره زنديه………………………………. ۷۴

فصل سوم

۱ـ۳ـ روابط ايران و روسيه در دوره صفويه، افشاريه و زنديه:

۱ـ۳ـ۱ـ روابط ايران و روسيه در دوره صفويه…………………………….. ۷۸

۱ـ۳ـ۲ـ روابط ايران و روسيه پس از شاه عباس اول…………………….. ۹۰

۱ـ۳ـ۳ـ روابط ايران و روسيه در زمان شاه سلطان حسين…………….. ۹۶

۱ـ۳ـ۴ـ سفارت اسرائيل اري و آرتمي والنسكي…………………………….. ۹۸

۱ـ۳ـ۵ـ روابط ايران و روسيه در دوره افشاريه…………………………. ۱۰۳

۱ـ۳ـ۶ـ روابط ايران و روسيه در دوره زنديه…………………………….. ۱۱۰

بخش دوم:

۲ـ جايگاه ايران در رقابتهاي اروپايي اوايل قرن نوزدهم (انگليس، فرانسه و روسيه)

فصل اول:

۲ـ۱ـ اوضاع اروپا و كشيده شدن ايران به دايره سياست بين‌المللي

۲ـ۱ـ۱ـ تحولات اروپا در قرون هيجدهم و نوزدهم:……………………… ۱۱۵

۲ـ۱ـ۲ـ انقلاب صنعتي………………………………………………………………. ۱۱۵

۲ـ۱ـ۳ـ علل و نتايج انقلاب صنعتي……………………………………………… ۱۱۵

۲ـ۱ـ۴ـ اوضاع اروپا در قرن هيجدهم………………………………………… ۱۲۰

عنوان ………………………………………………………………………………………. صفحه

۲ـ۱ـ۵ـ اوضاع اروپا در اواخر قرن ۱۸………………………………………. ۱۲۲

۲ـ۱ـ۶ـ ناپلئون و مصر…………………………………………………………….. ۱۲۴

۲ـ۱ـ۷ـ سياست خارجي ناپلئون…………………………………………………. ۱۲۶

۲ـ۱ـ۸ـ از انقلاب فرانسه تا قتل تزار پل اول……………………………….. ۱۳۱

۲ـ۱ـ۹ـ از جلوس الكساندر تا عقد قرارداد تيلسيت……………………….. ۱۳۹

۲ـ۱ـ۱۰ـ از قرارداد تيلسيت تا كنگره وين…………………………………… ۱۵۱

فصل دوم:

۲ـ۲ـ سياست خارجي ايران از سقوط اصفهان تا اواخر دوره فتحعليشاه

۲ـ۲ـ۱ـ از سقوط اصفهان تا فتحعليشاه………………………………………. ۱۶۶

۲ـ۲ـ۲ـ تحولات سياسي ايران در اوايل دوره قاجاريه………………….. ۱۷۹

فصل سوم:

۲ـ۳ـ دخالت كشورهاي اروپايي در اوضاع سياسي ايران (فرانسه، انگليس و روسيه)

۲ـ۳ـ۱ـ دوره دخالت فرانسه در اوضاع سياسي ايران………………….. ۱۹۱

۲ـ۳ـ۲ـ جايگاه انگلستان در جنگ‌هاي ايران و روسيه…………………… ۲۰۷

۲ـ۳ـ۳ـ مذاكرات و شكست اصلاندوز………………………………………… ۲۱۷

۲ـ۳ـ۴ـ عهدنامه گلستان و پذيرش صلح……………………………………… ۲۲۳

۲ـ۳ـ۵ـ دوره دوم جنگ‌هاي ايران و روسيه………………………………… ۲۳۲

۲ـ۳ـ۶ـ نتيجه…………………………………………………………………………… ۲۳۶

منابع:

[۱] ناسخ‌التواريخ قاجاريه، ج۱، ص۲۳۳، تاريخ اجتماعي و سياسي ايران نفيسي، ج۲، پيشين، ص۱۶۵

[۱] ناسخ التواريخ قاجاريه، ج۱، ص۲۳۳

[۱] مستوفي، انصاري، ميرزا مسعود: تاريخ زندگاني عباس ميرزا نايب‌السلطنه، به كوشش محمد گلبن، كتابخانه مستوفي، تهران ۱۳۴۹ ش. ص۸۶-۸۵

[۱] قائم مقامي، جهانگير (گردآورنده): نامه‌هاي سياسي و تاريخي سيدالوزراء قائم مقام فراهاني، دانشگاه ملي ايران، تهران ۱۳۵۸ ش. ص۱۴۱-۱۳۹

[۱]  جهانگير ميرزا، تاريخ نو، پيشين، ص۱۱۰

[۱]  هدايت، رضاقلي‌خان، پيشين، ص ۶۸۴-۶۹۵ به بعد، مستوفي، انصاري، تاريخ زندگاني عباس ميرزا، پيشين، ص۱۱۱-۱۰۵۱۴۷

دانلود فايل