چكيده:
قدمت ازدواج همپاي
پيدايش بشر است. در نخستين نجواي رازگونه، آدم ابوالبشر به خداوند مي‌گويد:
پروردگارا! در برابر خود كسي را مي‌بينم كه در دلم ميلي و انسي به او
احساس مي‌كنم و چون خداوند يگانه، نجواي بنده يكدانه‌اش را شنيد فرمود: اگر
او را مي‌خواهي از من بخواه و وصال او را از من طلب كن…
تحقيق
حاضر با لطف و عنايت خداوند متعال و با عنوان: «خانواده در اسلام» با
بهره‌گيري از آيات قرآن به عنوان منبعي اصيل و متقن، سرچشمه گرفته از وحي و
روايات نوراني حضرات معصومين (عليهما السلام) ارائه مي‌گردد.
به
طور مجمل اصطلاح خانواده مؤثرترين عامل انتقال فرهنگ و ركن بنيادي جامعه
است كه در شرايط مختلف در تأثير و تأثر متقابل با فرهنگ و عوامل اجتماعي
است. انسان‌ها در خانواده به هويت و رشد شخصيتي دست مي‌يابند و در
خانواده‌هاي سالم و رشيد به تكامل معنوي و اخلاقي نائل مي‌شوند. لذا
خانواده عامل كمال‌بخشي، سكونت، آرامش و بالندگي به اعضاي خويش است كه در
تحولات اساسي جوامع نقش عمده‌اي ايفا مي‌كند. البته خانواده متأثر از
عملكرد مذهب، آموزش و حكومت نيز مي‌باشد و اين تأثر به صورت متقابل باعث
ايجاد تغييرات اساسي مي‌گردد. اگر خانواده محيط سالم و سازنده‌اي داشته
باشد و نيازهاي جسمي و روحي افراد خويش را برآورده سازد، كمتر به خدمات
جانبي و جبراني براي خانواده نياز است. در تعريف خانواده بيان شده: خانواده
گروهي است متشكل از افرادي كه از طريق نسب و سبب و رضاع با يكديگر به
عنوان، شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ
مشتركي پديد آورده و در واحد خاصي زندگي مي‌كنند.
اينك با
توجه به حساسيت بيش از حد موضوع و حتي سرنوشت‌ساز بودنش، اين ضرورت به چشم
مي‌خورد كه در باب خانواده پژوهش‌هايي كارآمد به عمل آيد. انسان با تشكيل
خانواده، مثلث نيازهاي سه‌گانه‌اش را، اعم از تمتع جنسي، تمناي عاطفي و
تعهد انساني، پوشش مي‌دهد و از روابط آزاد كه عمدتاً در سطح نازل و حيواني
تمتع جنسي قرار مي‌گيرد، جدا مي‌شود و هر چقدر در مقوله ازدواج حيطه شناختي
درست‌تر ترسيم گردد و حيطه مصداقي صحيح‌تر انتخاب شود قدرت پاسخگويي به
مثلث انساني نياز، بيشتر مي‌شود. اما مع‌الاسف دنياي امروز مطالب ديگري را
تعقيب مي‌كند و حتي فكر ازدواج را به زير تازيانه‌هاي عقب‌ماندگي و
بي‌عرضگي و اسير شدن مي‌كشاند. لذا بايد عوامل انزواي ازدواج و ايذاء
ازدواج‌كرده‌ها، شناسايي و با به كارگيري فرامين اساسي در باب خانواده،
ازدواج را به تسهيل كشانيد.
با توجه به مطالب فوق اين
پايان‌نامه مشتمل بر چهار بخش است: بخش اول ـ كليات (تعريف و تبيين موضوع
و…) و بخش دوم شامل بررسي جايگاه خانواده در اعصار گذشته و اديان همچون
زرتشت، مسيحيت، يهود و اسلام و همچنين بنا بر ضرورت خانواده در انديشه
نظريه‌پردازان نيز بيان گرديده، بخش سوم بررسي جايگاه خانواده در اسلام و
بيان ضروريات مورد نظر اسلام در اين باب، آثار و فوايد ازدواج و دو بخش
چهارم به عنوان مباني حقوقي و اخلاقي خانواده در اسلام به طرح حقوق همسران و
آميختگي اين حقوق با اخلاق پرداخته مي‌شود و پژوهش با مبحث رفع اختلافات
خانوادگي به پايان رسيده است.
در اين مطلب سعي شده است از
منابع دست اول تفسيري و روايي و همين‌طور در جهت تجزيه و تحليل هر چه بيشتر
موضوع از مقالات و پايان‌نامه‌هاي مرتبط استفاده گردد كه تعدد منابع نشان
از توجه و كنكاش بيش از حد پژوهشگر دارد.
فهرست مطالب
تقديم ج
تقديم و تشكر د
چكيده ه
بخش اول – كليات
مقدمه ۲
۱-۱- تعريف و تبيين موضوع ۴
الف – تعريف لغوي عيال ۴
ب – تعريف لغوي أسر ۴
ج – تعريف لغوي زوج ۵
د – خانواده در اصطلاح ۱۰
۲-۱- ضرورت و اهداف تحقيق ۱۳
۳-۱- پيشينه موضوع ۱۴
۴-۱- فرضيات اصلي و فرعي ۱۵
۵-۱- روش تحقيق ۱۶
بخش دوم – بررسي جايگاه خانواده در اعصار گذشته و اديان
۱-۲- خانواده در اعصار گذشته ۱۸
الف – خانواده در اقوام وحشي ۱۸
ب – خانواده در روم قديم ۱۹
ج – خانواده در يونان قديم ۲۰
د – خانواده در ايران باستان ۲۱
ه – خانواده در عرب جاهليت ۲۲
۲-۲- خانواده در اديان ۲۴
الف – خانواده در زرتشت ۲۴
ب – خانواده در ميان مسيحيان و يهوديان ۲۶
ج – خانواده در اسلام ۲۸
* كارگر و جايگاه خانه در قرآن ۳۰
۱- محل تسكين ۳۱
۲- محل ذكر و تلاوت آيات الهي ۳۱
۳- محل رابطه قدسي ۳۲
۴- لزوم حفظ حريم خانه ۳۲
۳-۲- وضعيت خانواده در جهان معاصر ۳۳
۴-۲- ابعاد خانواده در انديشه نظريه پردازان علوم انساني ۴۴
الف – تاريخ ۴۴
ب – جامعه شناسي ۴۵
ج – حقوق ۴۶
د- اقتصاد ۴۶
ه – روان شناسي ۴۸
و – علوم سياسي ۴۹
ز – علوم تربيتي ۵۰
بخش سوم – ميزان تقدس خانواده در اسلام
مقدمه ۵۲
۱-۳- ضرورت تشكيل خانواده ۵۴
الف – ازدواج يك سنت الهي ۵۵
ب – ازدواج وسيله حفظ دين است ۵۵
ج – فضيلت عبادت متأهل ۵۶
د – بهترين تجارت، زن شايسته ۵۶
۲-۳- آثار و فوايد ازدواج ۶۰
الف – غريزه جنسي ۶۱
۱-زنا ۶۲
۲-عريان گرايي ۶۳
۳-چشم چراني ۶۴
۴-لواط (همجنس خواهي) ۶۴
۵-خود ارضايي ۶۵
* عوامل ايجاد رفتار جنسي مطلوب در روابط زناشوئي: ۶۷
۱- رضايت زوجين در انتخاب يكديگر ۶۷
۲- رعايت احترام و محبت متقابل ۶۷
۳- پرهيز از احياء منفي ۶۷
۴- تفاهم و توافق ميان همسران در روابط جنسي ۶۸
۵- رعايت اخلاق جنسي ۶۸
ب – نياز به آرامش و سكون ۶۸
ج – نياز به انس دمورت ۷۰
د – ميل به تداوم وجود خويش ۷۲
و – پرورش نسل سالم و پاك ۷۳
ه – حفظ عفت و حياي فردي و اجتماعي ۷۴
۳-۳- چارچوب خانواده متعادل و ايده آل در اسلام ۷۶
۱- تعادل نظر و عمل ۷۶
۲- تعادل معنويت و ماديت ۷۷
۳- تعادل سد زمان ۷۷
۴- تعادل منطق و عاطفه ۷۷
۵- تعادل گفتن و شنيدن ۷۷
۶- تعادل سازگاري و انتقادگري ۷۷
۷- تعادل مصالح دروني و مصالح بيروني ۷۸
۸- تعادل هدف هاي تربيتي ۷۸
۹- تعامل مديريت و مشاركت ۷۸
۱۰- تعادل امكانات و انتظارات ۷۸
* فوايد متعادل بودن خانواده ۷۸
۴-۳- معيارهاي انتخاب همسر ۸۰
الف – ملاك هاي گزينش همسر از ديدگاه جامعه شناختي خانواده ۸۱
۱- الف – روان شناختي ۸۱
۲- الف – روان شناختي ۸۱
۳-الف – اقتصادي ۸۲
۴-الف – اجتماعي ۸۲
۵-الف – خانوادگي ۸۳
۶- الف – قاعده همسان همسري ۸۳
ب – ملاك هاي گزينش همسر از ديدگاه اسلام ۸۳
۱-ب- صفات متناسب براي زن ۸۴
۲-ب – ملاك هاي گزينش مرد ۸۶
۳-ب – اولويت بندي ملاك هاي مختلف ۸۷
۴-ب – دقت در تطبيق معيارها بر مصداق مورد نظر ۸۸
۱- مشورت با كارشناس ۸۸
۲- تحقيق ۸۹
۳- گفت و گوي مستقيم ۸۹
بخش چهارم – مباني حقوق و اخلاقي خانواده در اسلام
مقدمه ۹۲
۱-۴- فلسفه خاص اسلام درباره حقوق خانوادگي ۹۳
الف – حقوق مشترك ۹۴
۱-الف – توجه به جايگاه خانواده ۹۴
۲-الف – تثبيت نقشها ۹۶
۳-الف – حفظ شئون فردي ۹۶
۴-الف – آشنايي و پايبندي به تعهدات حقوقي و اخلاقي ۹۶
۵-الف – حسن معاشرت ۹۷
ب – حقوق همسران در قرآن و حديث ۹۹
۱-ب – وظايف و نسبت به همسرش ۹۹
۱- حقوق مادي و نفقه زن ۹۹
۲- تأمين نياز جنسي ۱۰۰
۳- نظافت و آراستگي ۱۰۱
۴- پرهيز از سخت گيري ۱۰۲
۵- غيرت ديني ۱۰۲
۲-ب- وظايف زن نسبت به همسرش ۱۰۳
۱- آيا رياست در خانواده امري ضروريست؟ ۱۰۵
۲- تمكين و تأمين نياز جنسي ۱۱۰
۳- زينت و آرايش براي شوهر ۱۱۰
۴- پاكدامني و حجاب زن ۱۱۱
۲-۴- آميختگي احكام حقوقي و اخلاقي در قرآن ۱۱۲
۳-۴- رفع اختلاف در خانواده در قرآن و حديث ۱۱۳
الف – اصل تأمين نيازهاي عاطفي ۱۱۴
ب – اصل مشاوره ۱۱۴
ج – اصل صلح و سازش ۱۱۵
د – اصل حاكميت ۱۱۶
ه – طلاق، عرش الهي را مي لرزاند ۱۱۷
نتيجه گيري ۱۲۰
فهرست منابع و مأخذ ۱۲۷
الف ) كتب عربي ۱۲۷
ب ) كتب فارسي ۱۲۷
ج) مقالات ۱۳۰
فهرست منابع:
الف) كتب عربي
۱-قرآن كريم، ترجمه مهدي الهي قمشه اي ، انتشارات دهاقاني (اسماعيليان)، قم، ۱۳۷۶٫
۲-ابن فارس، مقائيس اللغه ، مصر، مكتبه المصطفي البابي المجلسي، ۱۳۸۹ ق. ج ۳٫
۳-البحراني ، ابومحمد الحسن، قم، مؤسسه نشر اسلامي، ۱۴۰۴ ق.
۴-ابن جمعه عروسي حويزي، عبدعلي (علامه حويزي)، تفسير نور الثقلين، قم، دارالكتب العلميه، ۱۳۸۲ ق، ج ۴٫
۵-ابن حسن حر عاملي، محمد عاملي، محمد، وسائل الشيعه الي تحصيل مسائل الشريعه، قم، مؤسسه آل البيت (ع).
۶-رازي، فخر، تفسير كبير، بيروت ، دارالحياء التراث العربي، بي تا، ج ۲۵٫
۷-عبدالحسن غفار ، عبدالرسول ، المرأه المعاصر ، مطبعه القهر، ۱۴۰۴ ق.
۸-مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار ، بيروت – لبنان، مؤسسه الوفاء ، ۱۹۸۳ م، مجلدات ۷ و ۷۵ و ۱۰۰ و ۱۰۳٫
ب – كتب فارسي:
۹- آصفي، آصفه، خانواده و تربيت در ايران، تهران، انتشارات انجمن اولياء و مربيان، بي تا.
۱۰- آيت الله زاده، محمدباقر، ازدواج و طلاق در اسلام و ساير اديان ، تهران، نشر دكتر مجيد حائري؛ بهار ۱۳۶۴٫
۱۱- آذربايجاني، مسعود، ديگران ، روانشناسي اجتماعي با نگرش به منابع اسلامي، پژوهشكده موزه و دانشگاه (سمت)، بي جا، ۱۳۸۲٫
۱۲- اسكندري، محمدحسين ، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني؛ بهار ۱۳۸۳، ج ۲٫
دانلود فايل
