مقدمه:
امروزه
در ميان تمامي جوامع، بهره‌گيري از آموزش و پرورش عمومي و آموزش
عالي از اهميت خاصي برخوردار است. علت اصلي اين اهميت را بايد در
نقشي كه آموزش به عنوان ابزاري براي ايجاد يا حفظ وحدت ملي و
ارتقاي سطح زندگي مردم ايفا مي‌كند، جستجو كرد. در دهه‌هاي اخير جهان
شاهد گسترش سريع آموزش عمومي و عالي در كشورهاي مختلف بوده است.
يكي
از پديده‌هاي مشخص قرن حاضر گرايش عمومي به آموزش و پرورش رسمي و
بهره‌گيري از آموزش عالي براي ارتقاي سطح معلومات است. اين توجه
در مرحله‌ي اول از دگرگوني نظام طبقاتي جامعه ناشي شده است. در
دنياي امروز خانواده به اين واقعيت پي برده است كه همه امكانات
رشد، خاص يك طبقه‌ي معين نيست و از طريق مدرسه مي‌توان آنچه را
كه در گذشته به طبقات ممتاز جامعه تعلق داشت براي فرزند خويش نيز
تأمين كند. در جامعه‌ي امروز مهارت و تخصص از وسايل مؤثر تأمين
زندگي بهتر و رفاه بيشتر است و برداشت عمومي، مهارت و تخصص را در
تحصيلات رسمي جستجو مي‌كند.
امروزه نگرش به آموزش
از نگاه حق مدارانه ريشه مي‌گيرد و در بحث «حقوق ملت» سخن از
انسان است، انساني كه حق دارد از اساسي‌ترين لازمه‌ي زندگي خويش
يعني حق آموزش و پرورش بهره‌مند گردد.
فهرست مطالب
عنوان ………………………………………………………………………… صفحه
مقدمه: ……………………………………………………………………………………. ۱
فصل اول: حق آموزش و تئوري دولت ……………………………………… ۴
بخش اول : مفهوم حق و حوزه ي حق آموزش …………………………… ۵
مبحث اول: تحليل هوفلد از مفهوم حق ……………………………………….. ۷
بند اول: چهار قلمرو مفهوم حق ………………………………………………… ۸
۱- حق – ادعا (مطالبه) (Claim-Right) ………………………………………. 8
۲- حق – آزادي/اختيار (Liberty/Privilage-Right) ………………………. 9
۳- حق – قدرت (Power-Right) …………………………………………….. 10
۴- حق – مصونيت (Immunity-Right) …………………………………….. 10
بند دوم: آثار حقوقي مفهوم حق (تحليل مفهوم وظيفه يا تعهد) …….. ۱۲
۱٫ تعهد به وسيله و تعهد به نتيجه ……………………………………………. ۱۳
۲٫ ماهيت تعهدات دولت در قبال حق آموزش ……………………………. ۱۴
مبحث: حق آموزش از ديدگاه اسناد بين المللي حقوق بشر و اسلام ۱۵
بند اول: حق آموزش از نگاه اسناد بين المللي حقوق بشر …………… ۱۵
۱٫ اعلاميه ي جهاني حقوق بشر……………………………………………….. ۱۶
۲٫ ميثاق حقوق اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي ……………………………. ۱۶
۳٫ ساير اسناد بين المللي حقوق بشر ………………………………………… ۱۸
بند دوم: ديدگاه اسلام نسبت به حق آموزش …………………………….. ۱۸
۱٫ قرآن و تعليم و تربيت ………………………………………………………… ۱۹
۲٫ سيره ي معصوم و آموزش ……………………………………………….. ۲۱
بخش دوم: توسعه‌ي آموزش و تئوري دولت ……………………………. ۲۳
مبحث اول: توسعه‌ي آموزش گامي در جهت توسعه‌ي انساني …….. ۲۴
بند اول: سرمايه گذاري آموزشي شاخصي از فرايند توسعه ………. ۲۶
بند دوم: ضرورت توسعه‌ي آموزش ……………………………………….. ۲۹
بند سوم: رويكرد دولت‌ها در توسعه‌ي آموزش ………………………… ۳۲
بند چهارم: عدم تعادل توسعه‌ي آموزشي در ايران …………………….. ۳۶
مبحث دوم: ماهيت دولت و كاركرد آن در تحقق حق آموزش ……… ۳۹
بند اول: دولت محدود يا مشروطه …………………………………………… ۴۰
الف) ويژگي دولت مشروطه ……………………………………………………. ۴۱
ب) كاركرد دولت مشروطه در توسعه ي حق آموزش ……………….. ۴۲
بند دوم: دولت رفاه ……………………………………………………………….. ۴۴
الف) بررسي ابعاد اقتصادي و اجتماعي دولت رفاه ……………………. ۴۵
ب) دولت رفاه و حق آموزش ………………………………………………….. ۴۶
بند سوم: دولت طبقاتي …………………………………………………………… ۴۷
الف) ويژگي دولت طبقاتي ……………………………………………………….. ۴۷
ب) رويكرد دولت طبقاتي و حق آموزش رايگان ………………………… ۴۹
بند چهارم: مفاهيم دولت در نظام جمهوري اسلامي ايران ………….. ۵۱
الف) مفهوم دولت اسلامي ………………………………………………………. ۵۲
۱- تئوري دولت اسلامي ………………………………………………………… ۵۲
۲- بينش دولت اسلامي در زمينه‌ي حق آموزش ……………………….. ۵۳
ب) مفاهيم حقوقي دولت در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران و حق
آموزش ………………………………………………………………………………… ۵۴
۱- دولت در مفهوم حاكميت …………………………………………………… ۵۵
۲- دولت در مقام تصدي ……………………………………………………….. ۵۶
فصل دوم: تحليل نظام آموزشي جمهوري اسلامي ايران و آموزش رايگان ۵۸
بخش اول: چالش‌هاي فراروي آموزش رايگان ………………………….. ۵۹
مبحث اول: فرايند خصوصي‌سازي آموزش ……………………………… ۶۰
بند اول: اهداف و مزاياي خصوصي سازي آموزشي …………………. ۶۱
الف) اهداف خصوصي‌سازي: …………………………………………………. ۶۱
ب) مزاياي خصوصي سازي محور استدلال مدافعان …………………. ۶۵
ج) پاسخ به دلايل موافقان خصوصي سازي ……………………………… ۶۸
بند دوم: شكل‌هاي خصوصي سازي ……………………………………….. ۷۳
بند سوم: خصوصي‌سازي آموزشي در ايران …………………………… ۷۸
الف) خصوصي سازي در آموزش و پرورش …………………………… ۷۸
ب) خصوصي‌سازي در آموزش عالي ……………………………………… ۸۰
مبحث دوم: تأمين هزينه‌هاي آموزش ………………………………………. ۸۵
بند اول: چه كساني بايد هزينه‌هاي آموزشي را بپردازند؟ …………… ۸۵
بند دوم: تأمين منابع مالي آموزش و پرورش …………………………… ۹۱
بند سوم: آموزش عالي و تأمين منابع مالي …………………………….. ۱۰۲
الف) وضعيت آموزش عالي از لحاظ كميت ……………………………… ۱۰۳
ب) راههاي تدارك منابع مالي جديد آموزش عالي ……………………. ۱۰۴
بخش دوم: تحليل حقوقي نظام آموزش رايگان در جمهوري اسلامي ايران ۱۰۹
مبحث اول: آموزش رايگان در قانون اساسي ………………………….. ۱۰۹
بند اول: بررسي صورت مشروح مذاكرات مجلس بررسي نهايي قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران ۱۱۰
بند دوم: اصول قانون اساسي و آموزش رايگان …………………….. ۱۱۳
مبحث دوم: نظام حقوقي آموزش و پرورش (عمومي) و آموزش رايگان
…………………………………………………………………………………………… ۱۱۵
بند اول: آموزش و پرورش دولتي و آموزش رايگان ……………….. ۱۱۶
الف) آيا سرانه‌ي دانش‌آموزي كفاف آموزش رايگان را مي‌دهد؟ . ۱۱۶
ب) آئين نامه‌ها و مصوبات اداره‌ي مدارس دولتي در رابطه با كمك‌هاي مردمي ۱۱۸
ج) تحليل حقوقي آئين نامه‌ها و تصويب نامه‌هاي مطروحه ………… ۱۲۰
بند دوم: ماده ۸۸ قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت و
خودگرداني آموزش و پرورش ……………………………………………… ۱۲۳
الف) ماده ۸۸ و آئين نامه و تصويبنامه مربوط به آن ………………. ۱۲۳
ب) بررسي حقوقي ماده ۸۸ و آيين‌نامه‌هاي مربوط به آن ………… ۱۲۵
بند سوم: مدارس غيردولتي (غيرانتفاعي) ……………………………….. ۱۲۹
الف) قوانين، مقررات و دستورالعمل‌هاي مدارس غيرانتفاعي …….. ۱۳۱
ب) آموزش رايگان و مدارس غيرانتفاعي ……………………………….. ۱۳۴
بند چهارم: آموزش و پرورش خاص (مدارس دولتي با شرايط خاص)
…………………………………………………………………………………………… ۱۳۵
الف) آموزشگاههاي علمي آزاد ……………………………………………… ۱۳۶
ب) مدارس دولتي با شرايط خاص ………………………………………… ۱۳۸
مبحث سوم: بررسي حقوقي نظام آموزش عالي در جمهوري اسلامي ايران و آموزش رايگان ۱۴۰
بند اول: قوانين برنامه پنجساله توسعه و آموزش عالي ……………. ۱۴۱
الف) مواد قانوني برنامه‌هاي پنج ساله توسعه و توسعه‌ي آموزش رايگان ۱۴۱
ب) نقد قانون برنامه پنج ساله‌ي توسعه در زمينه‌ي آموزش عالي ۱۴۵
بند دوم: دوره‌ها و مؤسسات آموزش عالي زيرنظر وزارت علوم، تحقيقات و فناوري ۱۴۸
الف) دوره‌هاي نوبت دوم (شبانه) ………………………………………….. ۱۵۰
ب) دانشگاهها و مؤسسات غيردولتي زير نظر وزارت علوم تحقيقات و فن‌آوري ۱۵۴
۱- دانشگاه پيام نور ……………………………………………………………. ۱۵۵
۲- موسسات آموزش عالي غيردولتي غيرانتفاعي ……………………. ۱۵۶
بند سوم: دانشگاه آزاد اسلامي ……………………………………………… ۱۵۸
نتيجه‌گيري: …………………………………………………………………………. ۱۶۳
فهرست منابع ……………………………………………………………………… ۱۷۰
فهرست منابع
الف) كتب
۱- آقايي، بهمن، «فرهنگ حقوق بشر»، انتشارات گنج دانش، چاپ اول، ۱۳۷۶٫
۲- ابوالحمد، عبدالحميد، «مباني سياست»، انتشارات توس، ۱۳۷۰٫
۳- الماسي، محمد، «تاريخ آموزش و پرورش اسلام و ايران»، شركت نشر دانش امروز، چاپ اول، ۱۳۷۰٫
۴- اينگهارت، رونالد، «تحول فرهنگي در جامعه‌ي پيشرفته صنعتي، ترجمه مريم وتر، انتشارات كوير، چاپ دوم، ۱۳۸۲٫
۵- بارنز، جك، «چشم انداز دگرديسي در آموزش»، ترجمه شهره ايزدي، نشر طلايه پرسو، چاپ دوم، ۱۳۸۲٫
۶- بشيريه، حسين، «جامعه‌شناسي سياسي»، نشرني، چاپ هشتم، ۱۳۸۱٫
۷- بشيريه، حسين، «آموزش دانش سياسي»، موسسه نگاه معاصر، ۱۳۸۲٫
۸- پتريك، فيتس، «نظريه رفاه»، ترجمه هرمز همايون‌پور، نشر گام‌نو، ۱۳۸۱٫
دانلود فايل
