زبان تركي آذربايجاني مانند ساير زبانهاي تركي
از نظرِ ساختاري زباني التصاقي است. منظور از زبان التصاقي يا پسوندي اين
است كه بن فعل در ابتداي واژه قرار ميگيرد و با افزودن پسوندها حالتهاي
فعل تغيير ميكند. مثال: گل (بيا) گلدي (آمد)، گلديلر (آمدند).
صرف افعال در تركي
آذربايجاني قاعدهمند است و براي آموختن آن نيازي به حفظ كردن استثناهاي
زباني وجود ندارد. واسيلي ولاديميرويچ بارتولد (Bartold|Vasily Bartold)
در كتابِ «تاريخ تركهاي آسياي ميانه» ميگويد: زبان تركي مانند ويروس
است. از آنجا كه به دليل قاعدهمندي مفرطش يادگيري آن آسان است، اقوام ترك
در هر منطقهاي كه ساكن شدهاند، زبان اقوام مجاور را بهسرعت تحت تأثير
قرار داده و موجب افزايش سريعِ تركزبانان شدهاست -نقل به مضمون-)
در زبان تركي
آذربايجاني امكان ساختن فعل و مصدر از اسم و صفت وجود دارد. مثال: قولاخ
(گوش)، قولاخلاماخ (گرفتن از گوشِ كسي براي تنبيه)؛ ال (دست)، اللهمك
(ورز دادن)؛ سو (آب)، سولاماق (آب پاشيدن)؛ گؤزل (زيبا [صفت])، گؤزللمهك
(بهزيبايي ستودن)، يئيين (تند [صفت]) يئيينلمك (شتاب گرفتن)؛ گؤز (چشم)،
گؤزلوك (عينك)، گؤزلوكچو (عينكساز يا عينكفروش)، گؤزلوكچولوك
(عينكسازي يا عينكفروشي). اين ويژگي زبانشناختي، امكان گستردهاي براي
افادهٔ رويدادها و افعال پديد ميآورد تاآنجا كه برخي از محققين شمار فعل
را در زبانهاي تركي و ازجمله آذربايجاني غيرقابل شمارش دانستهاند.
در زبان تركي
آذربايجاني افعال قادر به بيان «فعل منفي»، «توانستن»، و «نتوانستن» هستند.
مثال: گئت (برو)، گئتمه (نرو)، گئدهبيلمك (توان يا امكان رفتن داشتن)،
گئدهبيلمهمك (توان يا امكان رفتن نداشتن).
افعال در زبان تركي
تكجزئي و يكتكه هستند. ساختن فعل با استفاده از افعال معين يا افعال
كمكي عمدتاً به افعالي منحصر است كه از زبان عربي يا فارسي به تركي
آذربايجاني وارد شدهاند. اين ويژگي انعطافپذيري قابل توجهي در زبان تركي
آذربايجاني براي ساختن واژههاي جديد حتي با استفاده از وامواژهها ايجاد
ميكند. مثال: تلفن، تلفنلاشماق (ارتباط تلفني برقرار كردن).
|