مقدمه
اهميت خانواده و اثر انكار ناپذير آن در سلامت انسان و اجتماع
باعث شده است كه تمامي علوم انساني مانند جامعه شناسي ، فلسفه ي اخلاق،
اقتصاد، تاريخ ، حقوق و حتي علوم ديگر مانند زيست شناسي و آمار از ديدگاه
ويژه خود به آن بپردازند حقوق خانواده از پژوهشهاي اين علوم براي تنظيم
قواعد حاكم بر آن كانون طبيعي و اجتماعي سود مي برند.
در حقوق كنوني با اندكي مسامحه مي توان در تعريف خانواده گفت:
«گروهي است كه به دليل قرابت يا زوجيت، همبستگي حقوق و اجتماعي يافته و در
رهبري و رياست مقامي قرار گرفته است»
خانواده در معني خاص و محدود خود شامل زن و شوهر و فرزندان
آنها مي باشد گروهي كه هدايت و حمايت آنان با پدر است و همبستگي ميان اعضاي
آن حقوق و تكاليفي به بار مي آورد كه در ميان ساير خويشان وجود ندارد. در
ماده ۱۱۰۵ قانون مدني كه رياست خانواده را به شوهر اختصاص داده است خانواده
به همين معني محدود به كار رفته است.
تا زماني كه شوهر در محل زندگي و اقامت خود حضور دارد ،
اموال، اولاد و همسر او تحت نظام حقوقي مشخصي قرار دارند ولي هرگاه اين شخص
ناپديد شد و اثري از او يافت نشد، نظام حقوقي حاكم بر اموال،اولاد و همسر
او كه هر كدام بحث مستقلي بوده و مباحث مربوط به خود را مي طلبد به تبع آن
تغيير خواهد كرد.
بنابراين بايد ابتدا به بيان مفهوم غيبت بپردازيم تا مشخص شود
كه غايب مفقود الاثر چه كسي است؟ و سپس ببينيم كه همسر او در دوران غيبت
داراي چه حقوق و تكاليفي خواهد بود؟
نخستين عنصر تعريف حقوقي غايب ، غيبت است يعني غيبت از اقامتگاه (محل سكونت يا محل كار) كه همان مركز مهم امور شخص مي باشد.
ماده ۱۰۰۲ قانون مدني قرار مي دارد: اقامتگاه هر شخصي عبارت
از محلي كه شخص در آنجا سكونت داشته و مركز مهم امور او نيز در آنجا باشد
اگر محل سكونت مشخص غير از مركز مهم امور او باشد مركز امور او اقامتگاه
محسوب مي شود.
فهرست مطالب
چكيده
مقدمه
بخش اول: حقوقي مالي وغيرمالي زوجه غايب درحقوق ايران وفقه اسلام (عامه-اماميه)
فصل اول : حقوق مالي زوجه غايب در حقوق ايران و فقه اسلام
مبحث اول : نفقه زوجه غايب
گفتار اول : تعريف نفقه
بند اول : معناي لغوي نفقه
بند دوم : معناي اصطلاحي نفقه
الف – نفقه از نظر فقهي (عامه-اماميه)
ب – نفقه از نظر حقوقي
گفتار دوم : ادله وجوب نفقه
بند اول : در قرآن كريم
بند دوم : در سنت اسلام
بند سوم : اجماع فقهاي اسلامي
گفتار سوم : ويژگيها و ميزان نفقه زوجه
بند اول : ويژگيهاي نفقه زوجه
الف – تقدم نفقه زوجه بر نفقه اقارب
۱- از ديدگاه فقهاي اسلام
۲- از ديدگاه حقوق ايران
ب – تمكن مالي زوجين در ارتباط با نفقه
۱- از نظر حقوق ايران
۲-از نظر فقه اسلام
۲-۱-فقه عامه
۲-۲-فقه اماميه
ج – حق مطالبه نفقه زمان گذشته توسط زوجه
۱- از نظر حقوق ايران
۲- از نظر فقهاي اسلام
۲-۱- فقهاي عامه
۲-۲-فقهاي اماميه
د – تقدم نفقه زوجه بر ساير ديون شوهر
۱- از نظر حقوق ايران
۲- از نظر فقه اسلام
ه – تبديل شدن نفقه گذشته به دين
۱- در حقوق ايران
۲- در فقه اسلام
۲-۱- فقه عامه
۲-۲- فقه اماميه
بند دوم : ميزان نفقه زوجه
الف – ديدگاه فقهاي اسلام
۱- فقهاي اماميه
۲- فقهاي عامه
ب – ديدگاه قانوني
گفتار چهارم : بررسي فقهي و قانوني نفقه
بند اول : در صورت بقاء رابطه زوجيت
الف- از نظر فقهاي اماميه
ب- از نظر فقهاي عامه
ج- در حقوق ايران
بند دوم : در صورت انحلال نكاح
الف – نفقه زوجه در عده طلاق رجعي
۱- در حقوق ايران
۲- از نظر فقهاي اماميه
۳- از نظر فقهاي عامه
ب – نفقه زوجه در طلاق بائن و فسخ نكاح
۱- در حقوق ايران
۲- از نظر فقهاي اماميه
۳- از نظز فقهاي عامه
ج – نفقه زوجه در عده وفات
۱- ديدگاه فقهاي اماميه
۲- در قانون مدني ايران
۳- ديدگاه فقهاي عامه
مبحث دوم : مهريه زوجه غايب
گفتار اول : تعريف مهريه
بند اول : معناي لغوي مهريه
بند دوم : معناي اصطلاحي مهريه
الف – از نظر فقهي (عامه-اماميه)
ب – از نظر حقوقي
گفتار دوم : ادله وجوب مهر
بند اول : در قرآن
بند دوم : در سنت اسلام
بند سوم : اجماع فقهاي اسلامي
بند چهارم : دليل عقل
گفتار سوم : مالكيت زن بر مهريه و ضمانت اجراي آن
بند اول : مالكيت زن بر مهريه
الف- از نظر حقوقي
ب- از نظر فقهاي اسلام
۱- فقهاي اماميه
۲- فقهاي عامه
بند دوم : ضمانت اجراي آن
الف- از نظر حقوقي
ب- از نظر فقهاي اسلام
گفتار چهارم : مهريه زوجه قبل و بعد از انحلال نكاح
بند اول : مهريه زوجه غايب قبل از طلاق
الف- از نظر حقوقي
ب- از نظر فقهي
بند دوم : مهريه زوجه غايب بعد از طلاق
الف- از نظر حقوقي
ب- از نظر فقهي
بند سوم : مهريه زوجه غايب در صورت صدور حكم موت فرضي غايب
الف- از نظر حقوقي
ب- از نظر فقهي
مبحث سوم : ميراث زوجه غايب و شرايط مربوط به آن
گفتار اول : تعريف ارث
بند اول : معناي لغوي ارث
بند دوم : معناي اصطلاحي ارث
الف – از نظر حقوقي
ب – از نظر فقهي (عامه-اماميه)
گفتار دوم : شرايط تحقق ارث زوجه غايب
بند اول : فوت غايب (حقيقي يا فرضي)
بند دوم : وجود علقه زوجيت
الف- از نظر حقوقي
ب- از نظر فقهي
بند سوم : بقاء زوجيت در زمان فوت
بند چهارم : دائمي بودن نكاح
الف – در فقه اسلامي
۱- فقه عامه
۲- فقه اماميه
۲-۱-وجود توارث به طور مطلق
۲-۲-وجود توارث در صورت انتفاء شرط عدم
وراثت
۲-۳- وجود توارث با قراردادن شرط
۲-۴- عدم توارث به طور مطلق
ب- در حقوق ايران
بند پنجم : ممنوع نبودن از ارث
الف – كفر
۱- از نظر فقه اماميه
۲- از نظر حقوق ايران
۳- از نظر فقه عامه
ب – قتل
۱- از نظر فقه اماميه
۲- از نظر حقوق ايران
۳- از نظر فقه عامه
گفتار سوم : اموال و حقوق موضوع ارث
بند اول : اموال موضوع ارث
الف – از نظر فقهي
ب – از نظر حقوقي
۱- اموال منقول
۲-قيمت ابنيه و اشجار
بند دوم : حقوق موضوع ارث
الف – حق شفعه
۱- از نظر حقوقي
۲- از نظر فقهي
ب – ارث زوجه از حق خيار
۱- از نظر حقوقي
۲- از نظر فقهي
گفتار چهارم : اثر بازگشت غايب نسبت به ارث زوجه
گفتار پنجم : اجرت المثل ايام زوجيت زوجه
بند اول:در حقوق ايران
بند دوم:در فقه اسلام
بخش دوم : تكاليف زوجه غايب مفقودالاثر در حقوق ايران و فقه اسلام
(فقه عامه-فقه اماميه)
فصل اول : حضانت
مبحث اول : در حقوق ايران
مبحث دوم : در فقه اسلام
گفتار اول : از نظر فقهاي اماميه
گفتار دوم : از نظر فقهاي عامه
فصل دوم : عده زوجه غايب
مبحث اول : در فقه اسلامي
گفتاراول : فقه اماميه
گفتار دوم : فقه عامه
مبحث دوم : در حقوق ايران
بخش دوم : حق غيرمالي زوجه غايب مفقودالاثر در حقوق ايران و فقه اسلام (حق انحلال نكاح)
مبحث اول : طلاق زوجه غايب در اسلام و حقوق ايران
گفتار اول : در فقه اماميه
گفتار دوم : در فقه عامه
گفتار سوم: در حقوق ايران
بند اول : طلاق زوجه به علت غيبت شوهر
الف- مقررات شكلي و تشريفات طلاق زوجه غايب
ب- اثر عدم رعايت مقررات و تشريفات مربوط به طلاق زوجه غايب
ج- ابتداء مدت چهار سال انتظار براي صدورحكم طلاق
د- نمونه اي از آراء محاكم در خصوص طلاق زوجه به علت غيبت شوهر
بند دوم: طلاق زوجه غايب به علت عسر و حرج ناشي از غيبت
الف- مبناي فقهي قاعده
ب- معيار تمييز عسر و حرج براي زوجه غايب
۱- عسر و حرج به دليل عدم امكان انفاق
۱-۱- در فقه اماميه
۱-۲- در فقه عامه
۱-۳- در حقوق ايران
۱-۳-۱- استنكاف شوهر از پرداخت نفقه زن حداقل به مدت شش ماه
۱-۳-۲- عسر و حرج به دليل عدم امكان انجام وظايف خاص زناشويي
ج- نمونه اي از آراي محاكم در خصوص عسر و حرج زوجه ناشي از غيبت زوج
بند سوم : طلاق زوجه غايب با استفاده از شرط وكالت در طلاق
الف – فقه اماميه
ب- فقه عامه
ج- در حقوق ايران
مبحث دوم : راههاي ديگر انحلال نكاح براي زوجه غايب
گفتار اول : حق فسخ نكاح زوجه غايب
بند اول : در فقه اسلامي
بند دوم : در حقوق ايران
الف- موجبات فسخ نكاح
گفتار دوم:تأثير صدور حكم موت فرضي بر رابطه نكاح(از نظر فقهي و حقوقي)
بند اول : نظريه سرايت حكم موت فرضي بر رابطه نكاح و انحلال آن
بند دوم : نظريه عدم سرايت حكم موت فرضي بر رابطه زوجيت
– نتيجه گيري
– رويه قضايي و قوانين مرتبط
– منابع و مواخذ
فهرست منابع
الف- كتب( به فارسي )
- اباذري فومشي، منصور، نحوه عملي رسيدگي به دعاوي خانوادگي در محاكم و دادسرا ،چاپ سوم، انتشارات خرسندي، سال ۱۳۸۷٫
- امامي، حسن، حقوق مدني ، جلد چهارم، تهران كتابفروشي اسلامي، چاپ ششم، سال ۱۳۷۰٫
- امامي ، حسن، حقوق مدني، جلد پنجم، تهران كتابفروشي اسلامي، چاپ پنجم
- اباذري فومني، منصور ، ۱۳۷۷، انحلال نكاح دائم از نظر قانون مدني ايران، نشر خيام، چاپ اول ، سال ۱۳۷۷٫
- بهنود، يوسف، ۱۳۶۹، احوال شخصيه از ديدگاه قوانين، انتشارات انزلي، چاپ اول ، ۱۳۶۹٫
- باباخاني، زرين، ۱۳۷۷، مهريه حقوق خاصه زوجه، نشر رامين، چاپ اول ، سال ۱۳۷۷٫
- حائري، شيخ محمد باقر، ازدواج و طلاق در اسلام و ساير اديان، نشر حائري، سال ۱۳۶۴٫
به عربي
۱- قرآن كريم.
۲- ابن با بويه قمي (شيخ صدوق)، محمد بن علي بن حسين، معاني الاخبار،چاپ سربي.
۳- ابن قدامه، عبدا… بن احمد بن محمود، المغني، در فقه حنبلي و مقايسه آن با ساير مذاهب، در ده مجلد، قاهره، ۱۳۹۰ به بعد.
۴- انصاري، شيخ مرتضي، مكاسب، كتب النكاح ، چاپ تبريز، سال ۱۳۷۵٫
۵- الخطيب، انور، الزواج في شرع الاسلامي و القوانين البنانيه ، چاپ بيروت، دارالعلم الملائين، الطبقه الاولي، ۱۹۶۰ ميلادي.
۶- ابراهيم، انيس، عبدالحليم، نظام النفقات ، چاپ قاهره، سال ۱۳۴۹٫
۷- بدران، ابوالعينين بدران ، الفقه للاحوال الشخصيه، دارالنهضه العربيه ، بي‌تا.
ب- مجلات
قاسم زاده، مرتضي، ۱۳۷۵، مجله ديدگاههاي حقوق، شماره اول، نشريه دانشكده علوم قضايي و خدمات اداري
ج- قوانين و رويه قضايي :
- قانون مدني در ايران مصوب ۱۳۳۹
- قانون امور حسبي مصوب ۱۳۱۹٫
- قانون مسئوليت مدني مصوب ۱۳۳۹٫
- قانون واگذاري حضانت فرزندان صغير يا محجور به مادران آنها مصوب ۱۳۶۴٫
- قانون حمايت خانواده مصوب ۱۳۵۳٫
دانلود فايل
آرديني اوخو
